Je zou zelfs kunnen zeggen dat de aanleiding ertoe begon aan de oostkant van Europa. Maar in werkelijkheid zaten de wortels veel dieper. En hoewel we het ons misschien moeilijk kunnen voorstellen, zijn we toch allen bekend met de hoofdrolspeler in het hele verhaal. Iedereen zag namelijk ooit wel eens de films van Romy Sneider in de rol van Sissi op het scherm passeren. Wie de films uitzag, weet dan ook dat zij op jonge leeftijd trouwde met de keizer van Oostenrijk, Franz‑Joseph, en dat zij later eveneens Hongarije inlijfden binnen hun keizerrijk. Het is deze man, de keizer van het toenmalige Oostenrijk-Hongarije, die het voortouw zal nemen in het starten van de eerste wereldoorlog.
De moord op Frans Ferdinand
Hoewel de films anders doen vermoeden, was het huwelijk tussen Sissi en Franz-Joseph helemaal geen gelukkige aangelegenheid. De keizer had vele maîtresses en Sissi, getormenteerd door het heersende Spaanse hofceremonieel, vluchtte zo vaak als kon weg uit Wenen. Ze zou de aanleiding tot deze oorlog ook niet echt meer meemaken, aangezien ze in 1898 werd vermoord in Genève door een Italiaanse anarchist. Frans-Joseph was op zich een ultra conservatief man die de dood maar al te vaak zag langskomen. Heel vaak zag hij hoe familieleden de dood vonden, zijnde door ziekte of door andere vaak opstandige omstandigheden. Na de dood van zijn vrouw zou hij dan ook alle leed omvatten als ‘Niets blijft mij bespaard’. En inderdaad, want na de moord op zijn broer en de zelfmoord van zijn zoon moet in 1914 ook zijn neef en laatst aangeduide troonopvolger Frans‑Ferdinand eraan geloven.
Toch toont Franz-Joseph weinig empathie wanneer deze in Sarajevo – Bosnië was reeds geannexeerd – vermoord wordt door een Servische nationalist. Hij was niet erg gesteld op zijn neef, omdat die er volgens hem te moderne ideeën op na hield. Maar zijn ministers van oorlog en buitenlandse zien hierin een mooie kans om het nabij gelegen Servië de oorlog te verklaren. In de weken erna verzekert Franz-Joseph zich van een alliantie met Duitsland en stelt hij uiteindelijk een ultimatum aan Servië om de aanslag te onderzoeken. Servië weigert echter Oostenrijkse officieren op haar grondgebied toe te laten, waardoor Oostenrijk-Hongarije op 28 juli 1914 aan Servië de oorlog verklaart. Deze laatste was echter een bondgenoot van Rusland, waardoor zij zich ook in de strijd mengden.
Toch dacht Duitsland hier de overhand te kunnen nemen. Het Duitse oorlogsplan was namelijk een bijgewerkte versie van het zogenaamde Schlieffenplan. Een plan dat eruit bestond Frankrijk, ten tijde eveneens een bondgenoot van Rusland, zo snel mogelijk te overrompelen in de tijd dat de Russen nodig hadden om hun leger de mobiliseren. Maar de Duitsers hadden de mobilisatie van het Russische leger schromelijk onderschat, want diezelfde avond trokken de Russische troepen reeds Oost-Pruisen binnen.
Het Oostfront
Ook in het Midden-Oosten zagen de Turken hun kans schoon. Het Ottomaanse rijk dat door eerdere oorlogen sterk was afgezwakt schaarde zich achter de dubbelmonarchie om zo hun verloren gebieden weer in te lijven. Omdat Rusland zich in de eerste plaats had geconcentreerd op de Pruisische inval waren er maar weinig troepen aan de zuidkant overgebleven. Desondanks wisten de Russen de aanvallen van de Turken goed te weerstaan en kwam het in 1916 zelfs tot een algehele overwinning.
Wanneer in 1917 echter de revolutie losbreekt in Rusland, die leid tot de afzetting van tsaar Nikolaas II en zijn familie, vindt er een grote machtswissel plaats. De troepen worden teruggefloten en de Russische overmacht valt als een kaartenhuis ineen, waardoor van het eens zo grote leger nu amper nog iets overschiet. Aangezien de Ottomanen in 1918 reeds verliezen lijden in Mesopotamië, Syrië en Palestina door toedoen van de Britse soldaten her mobiliseren zij hun leger terug richting Rusland. Dit zal er uiteindelijk voor zorgen dat de Ottomanen hun verloren gebieden terug kunnen heroveren op Armenië en Rusland en zij als uiteindelijke overwinnaars uit deze oorlog zullen komen.
Het einde nabij…
Frans-Joseph zal het einde van zijn begonnen strijd echter niet meer meemaken. Hij sterft op 21 november 1916 totaal verzwakt van de oorlog. Zijn dood betekende zo goed als het einde van de dubbelmonarchie en daarmee ook de oorlog. Na zijn dood werd Karel I zijn opvolger. Deze jongeman was veel minder conservatief dan zijn oudoom en zag geen verdere reden om de oorlog te laten voortduren. De dubbelmonarchie was op dat moment reeds sterk afgezwakt en de Oostenrijkers hadden reeds genoeg van al het oorlog voeren. Met deze gedachte ondernam hij in 1916 meerdere pogingen tot vredesonderhandelingen met Frankrijk en Duitsland. Maar deze werden opgeblazen door de openbare publicatie van bepaalde correspondentie. Duitsland en Frankrijk zagen elkaar gauw weer als aartsvijanden en zo duurde de oorlog nog twee jaar voort.
Oostenrijk-Hongarije dat destijds het hele oorlogsverhaal in gang zette, bevond zich nu in een benarde situatie waarin ze bedolven werden onder hun eigen politieke spel. Karel zou de connecties met Frankrijk, Engeland en Rusland echter onderhouden, zij het op een laag pitje. Tot hij deze in 1918 weer door duwt wat uiteindelijk tot het einde van de vierjarige oorlog zal leiden. Van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije is op dat moment geen sprake meer. Hiermee kwam er een einde aan bijna 500 jaar keizerschap van de Habsburgers.
Zalig of zondig?
Op 3 oktober 2004 werd Karel I zalig verklaard door paus Johannes Paulus II. Uitgangspunt voor zijn zaligverklaring was zijn rol als vredestichter in de jaren 1917-1918. Zijn zaligverklaring roept echter vragen op, omdat hij tijdens de Eerste Wereldoorlog opdracht zou hebben gegeven tot het gebruik van gifgas en twee staatsgrepen pleegde om zo de Hongaarse troon terug te bemachtigen. Deze pogingen maakten zijn verblijf in Zwitserland onhoudbaar waardoor hij uiteindelijk verbannen werd naar Madeira.
Comments
- 20 juli
0- 20 juli
0- 20 juli
0