Religie is door de jaren heen op veel verschillende manieren gedefinieerd, maar geen enkele definitie is internationaal geaccepteerd. De ene definitie is te breed en omvat meer dan alleen religie. De andere definitie is weer te specifiek en benoemt enkel een klein onderdeel van religie. De moeilijkheid van het definiëren van het begrip religie, neemt niet weg dat het zinvol is om het te proberen. Een definitie van religie kan ons meer inzicht geven in bijvoorbeeld het doen van onderzoek naar religie en het vergelijken van verschillende religieuze tradities. In dit artikel worden drie typen van definities gegeven voor de term religie. Ten eerste worden de essentialistische of substantiële definities beschreven. Ten tweede wordt er gesproken over de functionele definities. En ten derde worden de fenomenologische definities behandeld. Elk type wordt uitgelegd en er worden enkele voorbeelden gegeven.
Essentialistische of substantiële definities van religie
De essentialistische of substantiële definities omvatten definities van religie die een poging doen om religie vanuit haar essentie te beschrijven. Deze definities omschrijven de inhoud van religies vanuit één of meerdere kenmerken die typisch zijn voor religie. Het gaat hierbij om kenmerken die helpen om religie te onderscheiden van andere menselijke fenomenen, zoals filosofie of wetenschap. Een mogelijk kenmerk kan bijvoorbeeld zijn: geloof in een god of godin, meerdere goden of andere spirituele wezens. De antropoloog Edward Burnett Tylor beschrijft religie bijvoorbeeld als geloof in geestelijke wezens. De theoloog Friedrich Schleiermacher omschrijft religie als het gevoel van absolute afhankelijkheid. Een derde definitie van religie binnen de essentialistische of substantiële definities wordt gegeven door de theoloog Paul Tillich die religie omschrijft als gericht op het ultieme.
Functionele definities van religie
De functionele definities zijn definities die een poging doen om religie te beschrijven vanuit haar functie in de samenleving of in het leven van mensen. Religie kan bijvoorbeeld sociale functies in de maatschappij aannemen, zoals Emile Durkheim beschrijft. Ook kan religie psychologische functies vervullen. Dit wordt beschreven door Sigmund Freud. De functionele definities zijn oorspronkelijk ontwikkelt om de problemen binnen de Essentialistische of substantiële definities te omzeilen. Het probleem met deze definities is namelijk dat ze vaak gezien worden als te simpel en reductionistisch. Een voorbeeld van een functionele definitie van religie wordt gegeven door Karl Marx. Hij stelt dat religie voortkomt uit de lage economische klassen, die religie hebben om hun zorgen te kunnen vergeten. De hogere klassen hebben religie volgens Marx in stand gehouden om de lagere klassen uit te kunnen buiten. Religie is volgens Karl Marx dus een weerspiegeling van een bepaalde sociaal-economische ordening in de maatschappij.
Fenomenologische definities van religie
De fenomenologische definities van religie zijn definities die religie trachten te beschrijven als een apart fenomeen. Volgens aanhangers van deze wijze van definiëren is religie een fenomeen op zichzelf en valt het begrip dus niet te reduceren tot iets anders. Religie is volgens deze definities niet te verklaren door de functies die zij vervult. De fenomenologische definities beschrijven religie vaak op basis van gedeelde kenmerken die alle vormen van religie gemeenschappelijk hebben. Deze definities zien er daarom vaak uit als lijstjes met kenmerken van religie. Voorbeelden van wetenschappers die religie definiëren binnen de fenomenologische definities zijn Ninian Smart, die zeven dimensies van religie beschrijft, en Paul Hedges, met zijn Religeus georiënteerde typologie.
Gecombineerde typen definities van religie
De drie bovengenoemden soorten van definities zijn veelgebruikte methoden om religie te definiëren. Veel wetenschappers nemen een standpunt in en beschrijven religie vanuit een van deze typen definities. Er zijn echter ook mensen die religie beschrijven vanuit een definitie die de verschillende vormen combineert. Met name door de verschillende mogelijke typen definities die men aan religie kan geven zijn er door de jaren heen vele verschillende definities van religie gegeven. Veel van deze definities konden het begrip religie niet volledig weergeven, maar met elke definitie zijn we een stap dichter bij het begrijpen van het ingewikkelde construct religie.
