De verderfelijkheid van dit morele vertoon
Ongehoord, onacceptabel en ronduit walgelijk. Dat is wat ik te zeggen heb over de vertoning van de afgelopen weken. Nederland laat wederom haar ware aard zien. Dan heb ik het natuurlijk over het gebruikelijke toneelspel wat er weer is opgevoerd als reactie op de bekendmakingen rondom The Voice. Hetzelfde gebruikelijke toneelspel wat we elke keer weer opvoeren wanneer er iets in het nieuws komt waar we allemaal van over eens zijn dat het niet hoort. We staan met z'n allen te springen om in alle toonaarden en op hoge toon onze afkeuring, verbolgenheid en afschuw vol zelfgenoegen en luidkeels kenbaar te maken. Zo gauw er genoeg mensen getuige zijn geweest van onze morele weldadigheid, ontslaan we onszelf wederom van elke morele verplichting. Onze burgerlijke plicht is daarmee voldaan en we kunnen met een gerust hart terug naar onze dagelijkse gang van zaken, zonder feitelijk ook maar iets veranderd te hebben of de blik naar binnen te werpen.
Deze moraalmode, deze geveinsde burgerlijke beschaafdheid, is niet een vertoning van moreel besef, maar een regelrechte fatsoenfabel. Het collectieve morele kompas waar iedereen zich achter schaart en graag luidkeels over mededeelt dat ook zij dit delen, is niets meer dan een product van welvaart. Het is namelijk pure sensatiezucht, de mens wil graag meegaan in de waan van de dag. Uiteraard zijn er talloze mensen die dit niet slechts als het dagelijkse nieuwtje zien en hun uiterste best doen om feitelijke verandering teweeg te brengen, maar het gros van de mensen volgt de trend en blaat mee. Degene die in alle nuchterheid leeft, is namelijk niet verrast door zulke zaken en zal ook niet meedoen aan deze volkssport.
De problematiek en de slachtoffers raken ondergesneeuwd en ondergeschikt aan de mediakruistocht en de collectieve heksenjacht.
Nederland heeft de bizarre gewoonte om bij moreel verwerpelijke zaken massaal met gelijkgestemden in gesprek te treden hierover en in elke talkshow dit wekenlang het onderwerp van gesprek te laten zijn. Uiteraard juich ik elke vorm van dialoog van harte toe, echter moeten we af zien te komen van deze hysterische drang naar zelfbevestiging. Dat is namelijk feitelijk wat het is; het publieke debat is niet langer een kakofonie van standpunten, het is eerder een monotoon ensemble van gelijktonige stemmen die al resonerend vergaan in wederzijdse schouderklopperij. Ik gun eenieder zijn zelfbevredigende, gewetensussende gewoontes, we leven immers in een vrij land(!), maar het akelige ervan is dat daardoor niemand nog oog heeft voor de zaken die er echt toe doen. De problematiek en de slachtoffers raken ondergesneeuwd en ondergeschikt aan de mediakruistocht en de collectieve heksenjacht. Dat is een groot onderdeel van dit probleem.
Hoe het onrecht van deze moreelmode terug te zien is
Dit alsmaar verhardende gedrag heeft een verwoestend, polariserend en bovenal averechts effect. Ik zal hiervoor twee korte voorbeelden geven die zeer actueel en relevant zijn. Het eerste voorbeeld toont de keerzijde van het collectieve moraaltribunaal en dat is de reactie van bedrijven en organisaties op de gebeurtenissen rondom The Voice. Ali B en Marco Borsato hebben namelijk op moment van dit schrijven geen van beiden bekend noch erkend zich schuldig te hebben gemaakt aan feiten waar ze van beschuldigd worden. Ook zijn ze nog nergens schuldig voor bevonden. En alvorens de woedende meute mij tot een The Voice-collaborateur verklaart: ik zeg tegelijkertijd niet dat ze onschuldig zijn en wil geen van de naar voren getreden personen betichten van leugens. Wat ik wel zeg, is dat we geen plaats horen te nemen in de stoel van de rechter, hoe overtuigend de signalen ook zijn. Dat is namelijk hoe we de rechtvaardigheid en soevereiniteit van onze rechtsstaat behouden en een veiligere samenleving creëren.
Het had niet veel gescheeld of prinses Beatrix had ook een aanklacht ingediend tegen Ali B.
Ongeacht de uitkomst van dit schandaal, dus zelfs al zouden Marco Borsato en Ali B. bijvoorbeeld worden vrijgesproken en alle aanklachten en meldingen spontaan worden ingetrokken, de schade is al aangericht en kan niet worden teruggedraaid. Bedrijven hebben de samenwerking al opgezegd, radiostations hebben al hun muziek uit de lucht gehaald, Madame Tussauds heeft het standbeeld van Borsato weggehaald en ga zo maar door. Het had niet veel gescheeld of prinses Beatrix had ook een aanklacht ingediend tegen Ali B. wegens onzedelijke aanrakingen. Voor alle aanklachten allemaal waren ingediend, was het trial by media al voltooid. Maar op het moment dat dit onterecht zou blijken en er mensenlevens verwoest zijn voor niks, zou niemand hier wakker van liggen. Tenslotte vinden we het dan nog steeds stiekem ergens wel hun verdiende loon.
Om af te sluiten met het tweede voorbeeld, zal ik eindigen met een pijnlijke, semi-retorische vraag die aantoont hoe selectief en hypocriet deze morele verontwaardiging is. Voor het gemak neem ik de beschuldigingen allemaal aan voor waarheid, dan gaat het in de zaak van The Voice om 3 BN'ers die tientallen vrouwen hebben aangerand of zelfs verkracht. Vooropgesteld wil ik benadrukken dat het vervolg van mijn woorden niet bedoeld is om op enigerlei wijze ook maar iets af te doen aan het leed van de slachtoffers en de impact van het misbruik; persoonlijk leed is niet te kwantificeren of te vergelijken. Het viel me op dat het hele land een week lang in ogenschijnlijke verlamming naar de BOOS-aflevering toeleefde en vervolgens massaal die donderdag met hooivorken en fakkels aan hun heksenjacht begon om de betrokken BN'ers op de brandstapel te gooien, zonder een proces af te wachten.
De massale betrokkenheid is zeker toe te juichen, dat valt niet te betwisten. Mijn vraag is echter hoe dit morele kompas geijkt wordt of waar het morele noorden dan ongeveer ligt. Aan de hand waarvan bepalen we in hoeverre we ons uitspreken over onrecht en in hoeverre we er tegen in actie komen? Is dat volledig arbitrair en afhankelijk met wat we die dag te doen hebben? Is het oprechte medemenselijkheid en rechtvaardigheidsgevoel? Of zijn we zijn we slechts onderworpen aan sensatiezucht en volgen we uit een blinde groepsdruk de geluiden om ons heen uit angst om buiten de boot te vallen? Vanuit dat perspectief vraag ik mezelf af: toen bleek dat het kabinet, de bijeenraping van mensen die wij verkozen hebben als leiders van dit land, jarenlang op een structurele en systemische wijze ten onrechte tienduizenden ouders de verdoemenis in hielp, kinderen wegrukte uit huis, huwelijken vernietigde en zelfs een ouder tot zelfmoord dreef, wat was toen de reactie van Nederland? Hoe lieten wij toen merken wat we hiervan vonden?
Inderdaad, we kozen ervoor om datzelfde kabinet te belonen met nog een zittingsperiode. Het kabinet, wat zelf aan had gegeven dat zij zelf van mening waren dat ze niet in staat waren hun functie en verantwoordelijkheid te kunnen vervullen en om die reden ontslag nam, daarvan zeiden wij: "Ja, je vindt zelf ook dat je niet in staat bent om deze verantwoordelijkheid te dragen. Maar wij willen graag dat je deze ongekend grote macht, waarvan je bewezen hebt er niet mee om te kunnen gaan, weer gewoon netjes terugkrijgt.". Het is alsof we op stap gingen met een buschauffeur die in het verleden een dodelijk ongeluk heeft veroorzaakt en wij hem in zijn beschonken toestand weer de sleutels overhandigden en met z'n allen vol goede moed instapten.
