Nog nooit gehoord van een ‘popelsije’. Je zal zeggen van niet maar misschien toch wel. Je kent het wellicht onder een ander woord. Sommige woorden zijn in onbruik geraakt door de tijd en sommige zijn zo verbasterd dat je de oorsprong niet meer herkent.
Heel wat vroeger, eeuwen geleden, werd het woord courant in Vlaanderen in de volksmond gebruikt. Ik weet niet of er nog mensen zijn die het woord nu nog kennen. De oudsten onder ons herkennen het misschien nog wel.
De gewone man van toentertijd stond soms eens naast een dokter, terwijl hij aan het argumenteren was met een collega. Zoals je weet of niet praatten de dokters vroeger bij ons in Vlaanderen dikwijls Frans. Misschien omdat hun patiënten niet altijd zouden verstaan waar ze het over hadden tussen collega’s. Jan met de pet had een woordje opgevangen dat klonk als ‘popelsije’ of soms ook nog ‘popelesie’, ‘popelezie’ of ‘poplexie’.
Als we op zoek gaan in het medische Frans dan komen we gauw terecht bij het woordje ‘une apoplexie’ wat in het Nederlands ‘een beroerte’ betekent. Onze voorvaders en moeders die het zonder een medische encyclopedie moesten doen, waren heel pragmatisch en maakten er twee woorden van: een ‘attakke’ en een ‘popelsije’, waarvan het laatste, nu enkele eeuwen geleden, bijna het enige gebruikte woord was.
‘Attakke’ had eigenlijk een slechte naam omdat men dacht dat die ‘attakke’ (zie Franse attaque of aanval in het Nederlands) of ook ‘ictus’ een door God gegeven straf was. Denk maar hoe de mens in spreekwoorden ‘van de hand Gods geslagen’ of ‘van het Lam Gods geslagen’ gebruikt. Net zoals Paulus van zijn paard donderde in Damascus, voor zij die de Bijbel kennen, ‘als van Gods hand was geslagen’, net zo werd de zieke in die zin aanzien.
Als we even gaan zoeken in de etymologie (oorsprong en geschiedenis van de woorden) vinden we het volgende:
apoplexie (beroerte) ( rond1553)
frans apoplexie
latijn apoplexia
grieks apoplèxia, van apoplèssein [afhouwen, in de lijdende vorm: bezwijmen], van apo [weg] + plèssein [slaan, wonden, neerslaan, in de lijdende vorm: getroffen worden]
Alle woorden vinden uiteindelijk hun oorsprong in het Latijn of Grieks, ook ‘popelsije’
Rudi J.P. Lejaeghere
Bron: ’t Manneke uit de Mane (Volksalmanak Voor Vlaanderen 1989)
https://etymologiebank.nl/
Comments
- 25 sep
0- 20 aug
- Hide replies (1)
1- 21 aug
0- 20 aug
- Hide replies (1)
1- 21 aug
0- 20 aug
- Hide replies (1)
1- 21 aug
0- 20 aug
- Hide replies (1)
1- 21 aug
0