Hij was veel ziek. Het sterfbed van Beethoven laat ruimte voor vragen over de geheimen van zijn jeugdige ondergang (hij was 56) en over zijn dood. Een souvenir, een haarlok, hield eeuwen later de mogelijke antwoorden vast.
Lood in de haarlok
Russell Martin schreef een boek over hoe een haarlok van Beethoven die kort na zijn dood van zijn schedel is geknipt, werd onderzocht en vergeleken met botmateriaal waarvan bekend was dat het dat van de componist was, het DNA-onderzoek en andere moderne onderzoeksmethoden in de VS hebben aangetoond dat Beethovens haar meer dan 40 keer zoveel lood bevat als normaal (Beethovens haar, Russell Martin, Broadway Books, 2001, ISBN 076790351X, 9780767903516, 276 pagina's). Er is een hele leuke documentaire over de ongelooflijke reis die het haarlokje heeft gemaakt tijd, en is op het net te vinden.
Kwam het lood in zijn haar uit waterleidingen? Ik heb op het internet gevonden dat de eerste pijpleiding voor water in Wenen werd aangelegd na de dood van Beethoven. Het water kwam in zijn dagen waarschijnlijk dus uit een put. Dat drinkwater is volgens mij daarom niet de oorzaak.
Een van de dingen die Russell Martin voorstelde die de oorzaak konden zijn van zoveel lood in Beethovens lichaam, was het gebruik van potloden. Potlood = Blestift in het Duits, Blei betekent lood, ook is het dus potlood in het Nederlands. Misschien was likken aan een potlood de oorzaak. Maar potloden, ook die in die periode, zijn gemaakt van grafiet. Grafiet bevat geen lood. Op internet te vinden: Enige tijd vóór 1565 (sommige bronnen zeggen al in 1500) werd een enorme hoeveelheid grafiet ontdekt bij de nadering van Gray Knotts vanuit het gehucht Seathwaite in de parochie Borrowdale, Cumbria, Engeland. De lokale bevolking vond het erg nuttig voor het markeren van schapen. Deze specifieke afzetting van grafiet was buitengewoon zuiver en stevig en kon gemakkelijk in stokjes worden gezaagd. Dit is de enige grootschalige afzetting van grafiet die ooit in deze vaste vorm is gevonden. Chemie stond in de kinderschoenen en men dacht dat de substantie een vorm van lood zijn. Daarom werd het plumbago genoemd (Latijn voor "looderts").
De zwarte kern van potloden wordt nog steeds lood genoemd, ook al bevatte het nooit het element lood. Maar wijn, ook genoemd door Martin, was gezoet met lood. Dat kan dus ook een reden zijn voor het lood in het haar van Beethoven. MAAR: Lang voordat Beethoven leefde, was het al bekend dat lood ziekte veroorzaakte en het was verboden om wijn met lood te zoeten! Op internet te vinden: een gravure van 1630 (?) schilderkunst uit Neurenberg, waarop te zien is hoe stadsbestuurders een wagen met in beslag genomen wijnvaten naar de rivier begeleiden om te dumpen. Gezien de ernstige gevolgen van sommige vormen van wijnvervalsing, bestonden de straffen voor het vervalsen van wijnen vanaf de Romeinse tijd tot de zeventiende eeuw niet of waren ze opmerkelijk mild en overtroffen ze zelden de verbeurdverklaring, geldboetes en openbare schaamte. Te beginnen met het Wurttemberg-edict van 1695 werd het gebruik van op lood gebaseerde wijnadditieven in verschillende regio's van Duitsland een misdrijf. Beethoven moet geweten hebben dat hij lood moest vermijden; zijn artsen wisten het zeker? Dus zal hij toch wel een beetje hebben uitgekeken? En suggesties dat lood werd gebruikt in de medicijnen van die tijd: ik weet het niet. Maar het moet ergens vandaan komen!
Lood en alcohol
Ik las in Martins boek dat Beethoven 3 flessen wijn per dag dronk, een fles bij elke maaltijd. Nu was het alcoholpercentage in wijn in die tijd niet zo hoog als tegenwoordig (nu ongeveer 14%), maar toch zou het voor zijn lever veel alcohol zijn geweest. Hij had hepatitis en andere gezondheidsproblemen die suggereren dat hij een alcoholist was, het feit dat hij zoveel wijn dronk, is wel een teken dat hij dat was, maar tot nu toe heb ik nooit iets gelezen dat Beethoven als een boozer wordt gezien. Omdat het niet leuk is om over de beste componist ooit te zeggen? Dus misschien was het lood, misschien was het ook alcohol? Hij was geen alcoholist, maar hij hield wel van drinken. En dan lijkt het voor de hand te liggen dat hij niet al te kieskeurig was wat betreft de kwaliteit. "Hoewel het al illegaal was, werd loodsuiker veel gebruikt om zure wijnen te zoeten. Ondanks de erkende toxiciteit werd loodacetaat gebruikt bij de behandeling van cholera, dysenterie, diarree, bronchitis, astma, kinkhoest, longontsteking, huidaandoeningen , steenpuisten, wonden, enz. Beethoven was geen alcoholist, maar hij hield van drinken en hij had een voorkeur voor zoete wijnen. Zijn buikaandoeningen werden behandeld met verschillende remedies ... Zo zat het in zijn wijn, zijn medicijnen of in beide , ondanks de erkende toxiciteit? Ik kan me dat echt niet voorstellen, maar zo ziet het eruit. Het kan van het aardewerk zijn, het keukengerei. Ik begin te denken dat er misschien iets te zeggen valt voor de manier waarop het haar na de dood van Beethoven is bewaard. Wat is er mee gebeurd? Het werd bewaard in een soort kluisje, begin 20e eeuw. Ik weet dat er om een of andere reden doodskisten zijn gemaakt van lood (om het lichaam te beschermen?). Wat deed men om het haar te conserveren? Vragen genoeg. Hoe dan ook, "Beethovens haar" is in ieder geval een leuk boek om te lezen, erg interessant, maar er is niet veel informatie over Beethovens muziek zelf, wat ook niet nodig is voor het verhaal. Er wordt melding gemaakt van een boek dat Beethoven had toen hij doof werd, waarmee hij communiceerde met bezoekers. Nu vraag ik me af wat er met dat boek is gebeurd. En ik neem een glaasje op de grootste componist ook.
