De Amerikaanse ‘popular art’ is ondertussen wereldbekend en tegenwoordig nog steeds populair. Ondanks dat je het niet gelijk zou denken is deze kunststroming veel inhoud heeft is het tegendeel waar. Om het te begrijpen moet je weten vanuit welke gezamenlijke ideeën deze postmoderne kunststroming werkte. Aan welke kenmerken je Pop-art kunt herkennen, hoe belangrijk de tijdgeest was en wie representatief zijn voor deze stroming.
Kritiek en verheerlijking
Het abstract expressionisme, waar het onderbewuste en het overbrengen van emotie belangrijk was, was de eerste échte Amerikaanse kunststroming. Pop-art kun je zien als de stroming die zich daartegen wilde afzetten. De kunstenaars uit deze stroming vonden het belangrijk dat kunst voor iedereen toegankelijk en beschikbaar moest zijn. Ook hoefde zij niet intellectueel te zijn, maar geschikt voor de mensen van de straat.
De snel ontwikkelende ‘moderne’ wereld werd geaccepteerd en vol ironie en satire afgebeeld.
Ondanks het accepteren van wereld en hoe die zich vormde hadden ze wel degelijk kritiek op de maatschappij en de nieuwe massamedia. Bekende filmsterren, muzikanten en media werden onderwerp en daarmee onsterfelijk gemaakt (Visser, de, 1998).
Tv, film en radio werd groot en beschikbaar voor het grote publiek. Daarnaast werden huishoudelijke apparaten en gebruiksvoorwerpen massaal geproduceerd en verkrijgbaar voor jong, oud, rijk en arm. De consumptiemaatschappij, waarbij de massa met enorme snelheid kocht en weggooide, ontstond. De Pop-art kunstenaars verheerlijkten deze consumptiemaatschappij en verbeeldden dat door deze af te beelden zoals dat in de media aangeprezen werd. De Visser (1998) beschrijft het als ‘bad taste’, dat wat we nu misschien beschrijven als het verschil tussen kunst en kitsch.
Kleurige gebruiksvoorwerpen
Pop-art is te herkennen aan een aantal veelvoorkomende kenmerken. Er werd voornamelijk tweedimensionale kunst van groot formaat gemaakt, waar technieken als zeefdruk veel gebruikt werden. Het gebruikt van veel en felle kleuren hoort daarbij. Decoratieve kunst in de vorm van schilderijen, collages en assemblages kwamen veel voor.
Daarnaast laat Pop-art zich kenmerken door een grote interesse in marketing, media en reclame. Dat vertaalde zich in het gebruik van technieken zoals het zeefdrukken. Delen uit bekende strips werden uitvergroot en afgebeeld als schilderij. Bekende acteurs, actrices, zangers en zangeressen werden het onderwerp van de kunst die deze stroming voortbracht.
Als laatste is het gebruik of het afbeelden van alledaagse gebruiksvoorwerpen een kenmerk van deze kunststroming. Warhols ‘Campbell's tomato soup’ is daarvan misschien wel het bekendste voorbeeld en nog steeds razend populair. De Amerikaanse vlag, het dollarbiljet en dozen schoonmaakmiddel, allemaal verbeeldingen van de nieuwe comsumptiemaatschappij, zie je veel terugkomen en kenmerkt de stroming Pop-art.
Amerika als grootmacht
Pop-art in ontstaan in de jaren 50 van de vorige eeuw met zijn hoogtepunt in de jaren 60. Na alle onrust van de Tweede Wereldoorlog was Amerika uitgegroeid tot een grootmacht. De jaren kenmerken zich door een groot gevoel van vrijheid, seksualiteit en emancipatie van vrouwen. De beweging voor de burgerrechten ontstond en er kwam een verbod op de rassenscheiding. Mensen wilden hun stem laten horen en kwamen in opstand tegen oorlogen en ongelijkheid.
In dezelfde tijd ontstond een economische groei en technologische vooruitgang. Door de uitvinding van kunststof ontstond een massaproductie van gebruiks- en huishoudelijke voorwerpen. Ook radio, tv en bioscoop werd toegankelijk voor het grote publiek. Massamedia en de consumptiemaatschappij waren geboren.
Het volk maakte gebruik haar vrijheid en er was ruimte voor het ontstaan van subculturen waar iedereen een stem kreeg en die werd gebruikt. Meningen werden gegeven, weerstand werd geboden en de Pop-art ontstond als beweging die, door middel van satirische en ironische kunst, commentaar leveren op de toenmalige massamedia en consumptiemaatschappij.
Warhol en Lichtenstein
Misschien wel een van ‘s werelds bekendste kunstenaars en boegbeeld van de Pop-art is Andy Warhol. Hij was opgeleid als grafisch vormgever en oprichter van ‘The Factory’ in, het Pop-art hart, New York. Deze cultheld is vooral bekend geworden met zijn gekleurde zeefdruk portretten van bijvoorbeeld Marilyn Monroe. Hij maakte van haar een stereotype. Hiermee heeft hij haar onsterfelijk gemaakt. Zijn werk is heel erg afstandelijk, toont geen emotie en werd massaal geproduceerd. Daarmee hoopte hij het kunstpubliek te choqueren en het vele consumeren van de maatschappij te verbeelden (Visser, de, 1998).
Naast Warhol is ook Roy Lichtenstein een van de bekendste Pop-art kunstenaars. Waar hij voornamelijk bekend mee is geworden zijn de opgeblazen fragmenten van stripverhalen. Waar Warhol machinaal geproduceerde deed Lichtenstein dat, ondanks dat het misschien zo lijkt, niet. Het lijken regelrechte kopieën, maar werden allemaal naar eigen hand gezet waarvoor hij studies maakte, veel aandacht besteed aan compositie en alles met de hand schilderde. Een ironische kijk op de kunstgeschiedenis en de moderne consumptiemaatschappij (Visser, de, 1998).
In de Nederlandse musea zijn veel Pop-art kunstwerken te bewonderen. Waar je voorheen misschien dacht dat deze kunststroming weinig inhoud had, weet je nu welke ideeën er daadwerkelijk achter zaten. De kritiek op de maatschappij wordt met ironie en satire beeldend gemaakt wanneer de massa een stem krijgt. De iconische kunstwerken en hun makers zijn nog steeds populair en niet meer weg te denken uit de kunstgeschiedenis. Dat is wat je moet weten over Pop-art.
Visser, de, A. (1998). De tweede helft, beeldende kunst na 1945. Nijmegen, Nederland: Uitgeverij Sun.
