Iedereen heeft wel eens geschilderd met een soort verf, maar welke soorten verf zijn er eigenlijk allemaal en waarin in verschillen ze van elkaar? Weet jij niet welke verf je voor jouw meesterwerk moet gebruiken, dan wil je weten welke verf, welke eigenschappen heeft. Leer zes verschillende verfsoorten kennen en kies diegene die het beste bij jouw manier van schilderen past of waar je het liefst mee zou werken. Het is nog steeds een ambacht om zelf te maken, maar gelukkig kan je tegenwoordig ook kiezen voor kant en klare tubes.
Pigment en bindmiddel
Voor het maken van jouw eigen verf begin je bij het basisingrediënt; pigment. Je kunt ze kopen bij speciaalzaken voor kunstenaarsbenodigdheden en zien eruit als gekleurd fijn poeder. Natuurlijke pigmenten komen van bijvoorbeeld de Lapiz Lazuli, een kostbare edelsteen die het kenmerkende ultramarijn blauw kleurt. Beenderzwart is een pigment wat gewonnen werd uit botten. Tegenwoordig worden er ook veel synthetische pigmenten gebruikt.
Voor alle soorten verf gebruik je pigment, maar zonder bindmiddel geen verf. Bindmiddel is het tweede en onmisbare ingrediënt voor verf wat hem daarbij ook zijn eigen karakteristieke eigenschappen geeft. Ook bindmiddelen zijn van natuurlijke en synthetische Stoffen gemaakt. Wat belangrijk is te onthouden dat verf dus bestaat uit pigmentpoeder wat vermengt wordt met een specifiek bindmiddel. Leer deze zes bekende soorten verf kennen aan de hand van het bindmiddel, hun eigenschappen en de beste verwerking.
Aquarelverf
Iedereen kent wel de nostalgische ingekleurde afbeeldingen van bijvoorbeeld bloemen en planten in encyclopedieën van een paar honderd jaar geleden. Deze afbeeldingen werden meestal ingekleurd met aquarelverf. Voor deze verf wordt pigment gemengd met het bindmiddel Arabische gom. Aquarelverf is te verkrijgen in tubes en in een doosje met napjes. Houd rekening met de volgende eigenschappen van de verf;
- Aquarel of waterverf is te verdunnen met water, hiermee maak je ook je penselen schoon.
- De verf is transparant en niet tot nauwelijks dekkend.
- Het lichter maken van een kleur gebeurt door het toevoegen van water in plaats van witte verf.
- De technieken nat in nat en nat op droog, op zwaar papier zijn kenmerkend voor aquarel.
- Aquarel droogt snel en wordt veel gebruikt voor het schilderen van landschappen of bijvoorbeeld het maken van studies.
Acrylverf
Schilderen is een populaire bezigheid en voor materiaal ben je al lang niet meer afhankelijk van speciaalzaken. Acrylverf is een van de meest gebruikte soorten verf voor het kunstschilderen en op veel plekken te verkrijgen. Acryl bestaat uit pigmentpoeder met het bindmiddel acrylaatharsdispersie en voornamelijk verkrijgbaar in tubes of grotere potten. De volgende eigenschappen horen bij acrylverf;
- De verf is te verdunnen met water, ook kun je hier je penselen mee uitspoelen zolang de verf niet uitgehard is.
- Acryl hecht zich makkelijk en goed op veel verschillende ondergronden waardoor het makkelijk toepasbaar is.
- De verf droogt snel en gemakkelijk op, eenmaal opgedroogd laat het zich niet makkelijk schoonmaken waardoor je op moet passen met textiel.
- Onverdunde acrylverf is goed dekkend en kan ruim worden aangebracht op de ondergrond.
- De verf droogt door de verdamping van water in de verf, hou er rekening mee dat de verf wat kan krimpen en verkleuren wanneer deze droogt.
Olieverf
Je hebt vast wel eens voor een schilderij uit de renaissance gestaan en je verbaast over de stofuitdrukking, het kostbare blauwe ultramarijn en de meesterlijke licht-donker effecten. De oude Hollandse meesters waren zeer bedreven in het gebruik van olieverf. Voor deze soort verf worden de pigmenten gemengd met olie. Lijnolie is een van het meest gebruikte bindmiddelen voor olieverf. Het wordt vooral aangeboden in kleine tot grotere tubes als je het niet zelf wil hoeven maken. Ga je schilderen met olieverf dan moet je rekening houden met de volgende kenmerken;
- Olieverf is niet te verdunnen met water, hiervoor heb je olie, terpentijn of terpentine nodig.
- De verf kan zowel dekkend als transparant gebruikt worden op een ondergrond die voorbehandeld is.
- Olieverf droogt zeer langzaam waardoor je dagen lang aan hetzelfde door kan werken. Drogen gebeurt door een chemische reactie tussen de olie en zuurstof in tegenstelling tot verdamping.
- Olieverf is heel geschikt bij het maken van bijvoorbeeld realistische portretten of stillevens waar veel details in zitten.
- Deze verf leent zich voor het opbouwen van de voorstelling in verschillende lagen waar je begint met magere lagen doorwerkend naar vettere lagen.
Gouache
Deze verf ken je misschien beter onder de naam ‘plakkaatverf’ en wordt vooral veel gebruikt in het beeldende vorming onderwijs op basisscholen en voortgezet onderwijs. Gouache is een waterverf zoals aquarel met het bindmiddel blanc fixe. Je koopt deze verf in tubes of de kenmerkende flessen die je nog van school kent. Gouache kenmerkt zich door de volgende eigenschappen;
- De verf is te verdunnen met water, dit gebruik je ook voor het schoonmaken van je penselen.
- Het extra bindmiddel zorgt ervoor dat de verf dekkend is in tegenstelling tot bijvoorbeeld aquarelverf.
- Gouache hecht zich goed aan papier waardoor dit de beste ondergrond is voor deze verf.
- Deze verf droogt snel waardoor hij geschikt is voor snel werken. Ook moet je er rekening mee houden dat de verf gedroogd mat en lichter wordt.
- Gouache wordt door zijn eigenschappen veel gebruikt bij druktechnieken en beeldend reclamewerk.
Tempera
Tempera is een oude verfsoort die al honderden jaren bestaat, maar tegenwoordig minder populair is in het gebruik. Rafaël, een van de Italiaanse meesters uit de renaissance heeft deze verfsoort zijn hele leven gebruikt naast nieuwere soorten verf. Om tempera te maken worden de pigmenten gemengd met eidooiers en water als bindmiddel. De verf is te verkrijgen in kleinere tubes en flessen. Tempera heeft een aantal kenmerkende eigenschappen om rekening mee te houden namelijk;
- Tempera vraagt om een witte ondergrond van bijvoorbeeld gips of krijt.
- De verf is dekkend en voor het maken van bijvoorbeeld kleurovergangen moet je kleuren naast en over elkaar aanbrengen.
- Tempera droogt snel en dof waardoor je met tempo moet werken, samen met het slecht mengen van kleuren maakt dat het veel tijd en arbeid kost.
- Maak jij je eigen tempera dan moet je rekening houden met de beperkte houdbaarheid door het bindmiddel ei.
Fresco
Het laatste avondmaal van Leonardo da Vinci is een van zijn bekendste werken en er zijn maar weinig mensen die nog nooit gehoord hebben van dit meesterwerk. Wat niet iedereen weet is dat deze schildering een fresco is, een uitzondering op de regel. Een fresco is namelijk een techniek waarbij geen bindmiddel aan het pigment wordt toegevoegd. Een fresco is het aanbrengen van pigmenten in een natte pleisterlaag. Je zou de nog natte pleister kunnen zien als bindmiddel en ondergrond tegelijk. Deze schildertechniek heeft de volgende kenmerken die hem uniek maakt;
- Het natte pleisterwerk waarin gewerkt wordt droogt redelijk snel. Binnen een dag is het droog en kan de schildering niet meer bewerkt worden.
- Het onderhouden en restaureren van fresco’s is een moeilijke opgave. De schildering zit in het pleisterwerk en is erg gevoelig voor beschadigingen die niet meer te herstellen zijn.
- De kleur die de pigmenten afgeven zijn minder verzadigd als je ze vergelijkt met veel andere soorten verf. Door de jaren heen kunnen de kleuren afnemen en lichter worden.
- Het behoud van fresco’s is een uitdaging, omdat deze schilderingen meestal onderdeel zijn van een groter geheel zoals bijvoorbeeld een kerk, verplaatsen is vaak onmogelijk met veel risico op beschadigen.
Voor de hobbyschilder is het maken van een fresco niet een voor de hand liggende keuze in vergelijking met de overige soorten verf die voorbij kwamen. Je weet nu vanalles over verf en hun karakteristieke eigenschappen. Wil je groot werken en hoeft het allemaal niet heel gedetailleerd, kies dan voor acrylverf of gouache. Wil je een klein portretje maken met veel details dan kun je misschien het beste kiezen voor olieverf. Zelf verf maken van pigmentpoeder en een bindmiddel of rechtstreeks uit de tube om het makkelijker te maken waardoor je gelijk kan beginnen, de keuze is aan jou. Wees nieuwsgierig en ga op verfonderzoek uit.
