Plaggenhut
De associatie met een lemen huis is voor velen toch die van een armzalige stulp, enigszins vervallen met scheve ramen en deuren en met scheuren in de muren. Vergelijkbaar met een plaggenhut zoals je die vroeger ook tegenkwam op de Peel en in Drenthe. In het beste geval heeft zo'n lemen woning een grondige renovatie ondergaan, waarbij tenminste een deel is vervangen door 'echte' stenen muren en een nieuw pannendak met prefab isolatieplaten.
Toch is leem eeuwenlang gebruikt als belangrijkste bouwmateriaal. Met name in streken waar weinig andere bouwmaterialen beschikbaar waren. Zo ook in de streek waar we nu wonen in het zuiden van Hongarije.
Leem is een duurzaam en sterk bouwmateriaal dat een betere naam verdiend
Afbeelding door Fabian Keller via Unsplash
De meeste van deze oudere huizen en boerderijen zijn hier aan het einde van de negentiende eeuw of begin twintigste eeuw gebouwd van zeer duurzaam stampleem. Op een fundering van natuursteen. En verreweg de meeste van die huizen worden nu, na meer dan honderdtwintig jaar, nog steeds bewoond door tevreden eigenaren. Veel zijn er nog in uitstekende staat, mits ze redelijk onderhouden en waterdicht gebleven zijn. Want vocht en regenwater zijn natuurlijk de ergste vijand van leem.
Een lange levensduur dus van meer dan honderd jaar. Dat valt van veel (flat)gebouwen in Nederland en België niet te zeggen. Hoe kan dat? Verdiend leem niet een veel betere 'naam' als bouwmateriaal?
Het is niet voor niets dat astma patiënten zich kiplekker voelen in een lemen huis
Voor en nadelen van een Lemen huis
Nu we een aantal jaren in onze authentieke lemen Zwabische boerderij wonen kunnen we deze vraag met een volmondig 'ja' beantwoorden. Het viel ons meteen al op dat het binnenklimaat van de boerderij heel prettig is. Doordat lemen muren vocht opnemen en weer afgeven heerst er eigenlijk altijd, op volledig natuurlijke wijze, een fijn binnenklimaat met optimale luchtvochtigheid.
Het is niet voor niets dat mensen met astmatische klachten zich kiplekker voelen in een lemen huis. Daar kan geen enkel luchtverversingssysteem of klimaatregelsysteem aan tippen! Het is bovendien een volledig duurzaam bouwmateriaal waarbij geen chemische stoffen of fossiele emissies vrijkomen bij de productie of gebruik er van. De leem werd ter plekke gewonnen en verwerkt.
Afbeelding door Micheile Henderson via Unsplash
Leem heeft van nature een prima isolatiewaarde en het fungeert als opslagmedium voor stralingswarmte van bijvoorbeeld een houtkachel
Leem heeft ook de prettige eigenschap dat het geluid uitstekend absorbeert. Het klinkt in huis daarom nergens hol en geluiden van buiten dringen nauwelijks door waardoor we van een ongestoorde nachtrust genieten. Vanwege de zeventig centimeter dikke lemen muren is ook de isolatiewaarde heel redelijk. Verder fungeert leem als een opslagmedium voor stralingswarmte. Wanneer we de kachel aan hebben, wordt een deel van deze stralingswarmte direct door de muren opgenomen en daarna geleidelijk ook weer afgegeven. In de zomer zijn de muren juist heerlijk koel.
Een soort natuurlijke 'knuffelmuur' dus. Probeer dat maar eens met een stenen of betonnen muur. Een ander voordeel is dat het onderhoud van een lemen muur erg voordelig is. Het laat zich makkelijk en goedkoop repareren. Elke doe het zelver kan gaatjes of scheuren eenvoudig bijwerken met gips en een nieuwe laag kalkverf.
Afbeelding door Mick Haupt via Unsplash
Daarmee is echter meteen een belangrijk nadeel van leem benoemd. Leem als bouwmateriaal vereist het nodige aan extra onderhoud. Het is scheurgevoelig omdat het materiaal continue 'werkt' door temperatuurverschillen.
Dat is ook de reden dat een leegstaande lemen woning waarin niet gestookt wordt kan degraderen tot het bij ons zo bekende beeld van een half ingestorte ruïne. In werkelijkheid zijn hier echter vele tientallen jaren van verwaarlozing aan vooraf gegaan. Waren deze huizen redelijkerwijs onderhouden dan zouden ze nu ook nog in prima staat zijn.
Afbeelding door Charlotte Venema via Unsplash
Veel mensen maken de fout om een lemen muur na te isoleren met luchtdicht materiaal. Met desastreuze gevolgen.
Een ander nadeel is dat een lemen muur zich slecht laat na isoleren. Hoewel de basis isolatiewaarde van een (dikke) lemen muur in principe best goed is, zijn er in het verleden ook huizen gebouwd waarbij de muren eigenlijk niet dik genoeg zijn gemaakt. Veel mensen maakten vervolgens de fout om deze muren op de standaard wijze na te isoleren. Namelijk door het gebruik van isolatieplaten of piepschuim platen (Tempex of Styropor).
Met desastreuze gevolgen.
Zoals gezegd heeft leem de uitstekende eigenschap van natuurlijke vochtregulator. De lemen muren moeten dan wel altijd kunnen 'ademen'. Wanneer de muur dan aan één kant luchtdicht wordt afgesloten laten de gevolgen zich raden; schimmelvorming, vochtplekken en in extreme gevallen zelfs een hele muur die zijn stabiliteit verliest.
Afbeelding door Anton Murygin via Unsplash
Leem als modern bouwmateriaal
Omdat het bewustzijn over de voordelen van het gebruik van duurzame materialen de laatste jaren enorm toeneemt, krijgt ook het gebruik van leem als bouwmateriaal een revival.
Onder andere in Denemarken worden nu moderne gezinswoningen opgeleverd die voor een groot deel uit leem bestaan.
Ook in landen als Duitsland, Oostenrijk maar ook in Nederland en België groeit het besef van de prettige eigenschappen van deze oeroude bouwstof. Je ziet het onder andere terug in de almaar populairder wordende stro en leembouw gemeenschap. Wij begrijpen inmiddels precies waarom!
Leem als bouwmateriaal maakt een heuse revival door
Afbeelding door Toa Heftiba via Unsplash
Comments
- 13 okt
- Hide replies (1)
1- 4 nov
0