De meeste mensen hebben wel een plan in hun gedachten voor hun boek te schrijven. Een schema waarin staat wanneer welk deel klaar moet zijn. Dat is handig. Het help ze om hun doel te bereiken. Maar van zodra het boek af is, hebben ze geen idee wat ze nu moeten doen. Je bent blij, want je hebt een boek geschreven! Je doel is bereikt! Maar toch ben je nog niet klaar. Wat je nu voor je hebt, is de eerste versie. Een versie vol foutjes, en kleine mankementjes. Een versie die nog niet goed genoeg is om te worden uitgegeven.
Het kan natuurlijk zijn dat je een natuurtalent bent en dat je eerste versie meteen degene is die op de planken in de boekenwinkel belandt. Maar dat is hoogstwaarschijnlijk niet zo. Boeken zijn niet meteen perfect. Er moet aan geschaafd worden. Misschien heb je al wel eens van het gezegde ‘schrijven is schrappen’ gehoord. Dat is zeker zo. Je eerste versie zit vol details die onnodig en soms zelfs storend zijn in je verhaal. Maar evengoed zijn er elementen die je wat verder moet toelichten en hoofdstukken die toch wat langer hadden gemogen. Maar hoe begin je hier nu aan?
Mijn eerste advies is: Laat je boek een tijdje liggen.
Je mag best even genieten van het feit dat het je gelukt is om een heel boek te schrijven. Je hebt je doel bereikt, dus vier het ook. En laat je boek maar even een paar weken liggen. Neem even afstand van je verhaal en laat alles even bezinken. Focus je even op iets anders, misschien wel iets wat niets met schrijven te maken heeft. Het maakt niet uit, zolang je even niet met je verhaal bezig bent. Je kan eventueel wel, je boek aan iemand laten lezen en vragen of hij/zij er commentaar kan bijschrijven. Maar kijk er nog maar even niet naar. Je hebt die rust even nodig.
Als er dan een paar weken, misschien zelfs maanden voorbij zijn, kan je je verhaal er weer bijpakken. Begin eerst bij je allereerste noties en bekijk zo alles wat je hebt verzameld doorheen het maken van je verhaal. Kijk ook nog zeker terug naar je hoofdidee. Het idee dat je in gedachten had voor je effectief begon met schrijven. En denk er even over na of je met je geschreven verhaal wel echt dat idee hebt weergegeven. Lees dan je verhaal nog eens door. Het hoeft niet helemaal te zijn, maar lees zeker het begin en einde aandachtig en ga eens door het midden. Analyseer je verhaal. En kijk waar je tevreden mee bent en waar niet.
En dan begint het moeilijkste deel. Nu moet je gaan schrappen. Begin nog niet meteen te schrappen in je tekst zelf, maar kijk eerst naar je verhaallijn. Welke scènes kunnen weg? Welke elementen zijn overbodig? En wat kun je eventueel samenpakken? En maak dan een nieuwe verhaallijn. Meestal begin je bij je eerste versie veel te vroeg in je verhaal. Die eerste paar hoofdstukken kan je bijna altijd gewoon overslaan. En de belangrijke informatie die je daarin hebt geschreven als introductie van het verhaal of de personages, kan je in andere hoofdstukken steken. Zoals al eerder in deze reeks gezegd: je moet je personage leren kennen doorheen het verhaal, het moet niet op een presenteerblaadje worden aangereikt in de eerste paar hoofdstukken. Dat is niet realistisch en zo bouwt de lezer geen band met je personage. Dus probeer te kijken of je bijvoorbeeld ook kan beginnen met hoofdstuk 4, in plaats van een hele intro te geven. Zo kom je meteen in het verhaal terecht en is de kans dat je als lezer afhaakt veel kleiner.
Als je dan zelf al eens door je verhaal bent gegaan en je verhaallijn hebt aangepast, kun je gaan kijken naar de feedback van anderen (als je het aan anderen hebt laten lezen natuurlijk). Kijk of anderen dezelfde foutjes in je verhaal zien en of dat ze misschien nog andere ideeën hebben om je verhaal te verbeteren. Pas die ook toe op je nieuwe verhaallijn (als je het ermee eens bent natuurlijk).
En dan kan je beginnen schrijven. Werk niet verder uit hoofdstukken van je eerste versie, maar begin echt helemaal opnieuw. Je hebt natuurlijk wel de kapstok van je eerste versie, waardoor het herschrijven iets makkelijker wordt, maar ga niet alles letterlijk overschrijven met hier en daar een kleine aanpassing. Schrijf het echt op een helemaal andere manier. De manier die jou op dat moment het beste lijkt. Daarna kun je gaan vergelijken met je eerste versie. Kijk welke versie het beste is en pas als het nodig is nog wat dingen aan. Zo ga je door heel het boek. Het kan ook perfect zijn dat je in je eerste versie een hoofdstuk op het begin hebt geschreven wat dan in je tweede versie bijna op het einde komt omdat je verhaal dan beter uitkomt. Dat kan geen kwaad. Het is zelfs goed om af en toe je volgorde wat aan te passen, want zo kun je zien wat de beste volgorde is voor je verhaal en hoe je het uiteindelijk wilt vertellen.
Als je tweede versie dan uiteindelijk klaar is (meestal wel wat sneller dan de eerste, want je zit niet met writers blokken enz.), laat je het weer even liggen. Niet zolang als de eerste keer, maar op z’n minst een paar dagen. Deze versie gaat uiteindelijk ongeveer je laatste versie zijn. De grote aanpassingen zijn op dit moment al gedaan, nu gaat het nog om de details en de verwoording. In deze fase kan je zelf al naar een uitgever stappen als je van plan bent je boek uit te geven. De uitgever kan dan ook al wat feedback geven in hoe ze jouw verhaal zien en willen zien voor ze het uitgeven en dat kan je dan ook verwerken in je laatste versie. Het kan ook zijn dat je in deze fase geen verdere aanpassingen moet doen, maar lees toch zeker je verhaal nog eens helemaal door, in detail. Let op schrijf- en taalfouten en kijk ook uit voor nog kleine onduidelijkheden die je moet toelichten. Je moet nu net alsof doen dat je niet de schrijver bent. Bekijk het verhaal door de ogen van een lezer. Laat ook zeker je verhaal aan anderen lezen op dit moment en kijk hoe het verhaal bij hen aankomt en of het het gewenste doel heeft.
Als dan uiteindelijk alle foutjes uit je verhaal zijn en je de aanpassingen hebt gedaan die je moest doen, is je verhaal af. Je hebt op dit moment een echt boek geschreven. Niet enkel een verhaal, maar een boek dat anderen gaan lezen. Nu kan het uitgeefproces beginnen!
Dit was deel 7 van de schrijfreeks. Alle tips, commentaar en nieuwe ideeën zijn welkom in de comments. Bedankt voor het lezen en laat een kopje koffie achter als je het de moeite waard vond!
