Artikel.nl




Editorial Approved Badge

De klassieke sociologische benadering van religie van Emile Durkheim

Durkheim wordt gezien als de eerste socioloog in Europa en heeft zich voornamelijk bezig gehouden met vragen over sociale cohesie en de rol van religie in de maatschappij.

Geschreven door Luca Wolf
Geschreven op: 25 sep 2020
Gepubliceerd op: 6 mei 2021
0
686
0
Afbeelding door Isabella and Louisa Fischer via Unsplash
Emile Durkheim was een Franse socioloog die leefde van 1858 tot 1917. Hij leefde in de periode na de industriële revolutie en de Franse Revolutie, toen er een groeiende kritiek ontstond tegenover religie. De nadruk binnen de maatschappij veranderde. Waar dingen eerst verklaard werden door religieuze overtuigingen, werden hier steeds meer vraagtekens bij gezet en begon de nadruk steeds meer te liggen op rationele rede. Durkheim wordt gezien als de eerste socioloog in Europa en heeft zich voornamelijk bezig gehouden met vragen over sociale cohesie en de rol van religie in de maatschappij.

De functie van religie is sociale cohesie

Emile Durkheim zag sociale cohesie als de enige echte functie van religie in de maatschappij. Volgens Durkheim was religie een systeem van geloof en praktijken die betrekking hadden op het heilige, dat wil zeggen dingen die apart gezet en verboden waren. Dat geloof en die praktijken zouden iedereen die zich eraan vast hield verbinden in een morele gemeenschap die de kerk heet. Volgens Durkheim biedt religie mensen dus een verbinding met elkaar, en mensen hebben die verbinding ook nodig. Religie geeft een individu een plek in de samenleving.

Het totemisme

Durkheim heeft zijn visie op de functie van religie gebaseerd op het totemisme, wat volgens hem de eenvoudigste en meest basale vorm van religie was. Hiermee wilde hij de scheiding tussen het heilige (sacrale) en niet-heilige (profane) illustreren. Durkheim onderzocht een gemeenschap in Australië, waarbij de stammen verdeeld waren in verschillende clans. Elke clan had een eigen totemdier dat symbool stond voor die clan. Het was binnen de clan verboden om dit dier te doden of te eten, behalve bij speciale evenementen, waarbij het totemdier op een rituele manier gegeten of geofferd werd. De gedachte van Durkheim was dat omdat het totemdier symbool stond voor de clan, de leden van de clan eigenlijk zichzelf aanbeden. De clan zag het totemdier namelijk als heilig. Maar omdat het totemdier eigenlijk gelijk stond aan de clan, zou de clan zelf dus ook heilig moeten zijn.

Kritiek op de theorie van Durkheim

Er is in de jaren nadat Emile Durkheim zijn theorie presenteerde vanuit verschillende hoeken kritiek gekomen op zijn ideeën. Een eerste kritiekpunt op de theorie van Durkheim is dat de theorie circulair is. Het heeft dus geen begin of eind. Volgens Durkheim is het sacrale of het heilig gelijk aan het sociale en de sociale cohesie. Het sociale is gelijk aan het religieuze, dat op zijn beurt weer gelijk is aan het sacrale. Er zit dus geen eind aan de cirkel, waardoor de theorie uiteindelijk geen conclusie kan trekken.

Een tweede kritiekpunt is dat de scheiding tussen sacraal en profaan in de theorie van Durkheim niet universeel is. Hoewel we in het Westen vaak een duidelijke scheiding aanbrengen tussen het heilige en niet-heilige, bijvoorbeeld door de kerk en politiek te scheiden, is dat niet in alle culturen het geval. Er zijn culturen in de wereld waar de scheiding tussen sacraal en profaan niet zo duidelijk is. De theorie van Durkheim zou op die culturen daarom niet goed toepasbaar zijn.
Een derde punt van kritiek op de theorie is dat Durkheim zijn theorie op een zeer specifieke groep heeft gebaseerd. Hij heeft enkel een zeer eenvoudige religie uit Australië onderzocht en heeft hieruit conclusies getrokken voor elke vorm van religie over de hele wereld.

Het laatste kritiekpunt dat hier genoemd wordt is dat zijn theorie zeer reductionistisch is. Durkheim was van mening dat religie enkel een sociale functie had, namelijk het bieden van sociale cohesie. Volgens veel wetenschappers valt religie echter niet te reduceren tot een enkele functie, omdat religie daar te complex voor is.

Gebruikte bronnen

https://nl.wikipedia.org/wiki/%C3%89mile_Durkheimlanleden
https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89mile_Durkheim
https://www.britannica.com/topic/totemism-religion/Durkheim-to-Radcliffe-Brown
https://science.jrank.org/pages/11477/Totems-Durkheim-Freud.html
https://foobie.nl/samenleving/durkheims-visie-op-religie/
0
Geschreven door Luca Wolf
Geschreven op: 25 sep 2020
Gepubliceerd op: 6 mei 2021
0
686
0

Recente en relevant artikelen