Waarom het Kalam Cosmological Argument een drogreden is
“Waar komt de mens vandaan?” is een vraag die de mensheid al boeit sinds het begin van de filosofie. Overal op de wereld denkt over de vraag hoe wij op deze aarde zijn beland. Elke jongen en elk meisje zal ooit wel eens op bed hebben gelegen dekende over het eindeloze heelal. En ze zullen vast gedacht hebben: “hier moet toch een begin voor zijn?”
William Lane Craig had precies dezelfde gedachte. Maar waar de meeste mensen doordromen, besloot hij een pen te pakken. Hij dacht na over de kwestie, en in 1979 schreef hij zijn antwoord op deze vraag. In zijn boek, The Kalam Cosmological Argument redeneerde hij de volgende syllogisme:
1. alles dat begint te bestaan heeft een oorzaak
2. het universum begon te bestaan
3. Dus, het universum heeft een oorzaak
Deze oorzaak, zei Craig, moet God wel zijn. Iets moet het universum in gang hebben gezet, wat zelf geen oorzaak heeft. Als er een oorzaak zit aan wat het universum in gang heeft gezet, is dát immers het begin. En als dát een oorzaak heeft is die oorzaak weer het begin. Zo kun je eindeloos doorgaan, dus het begin moet geen oorzaak hebben. Het moet ook niet kunnen veranderen, niet uit materie bestaan, buiten tijd staan, extreem krachtig zijn en meer. Het moet buiten het universum staan en het universum kunnen beginnen. Alleen God zou dat kunnen. Met deze redenering moet God dus wel bestaan.
Extraordinary Claims
Daar zegt Craig toch wel iets heel bijzonders. Is dit hét argument voor God? Moet God wel bestaan door deze redenering? Voordat we hierop in kunnen gaan, is het misschien belangrijk om een paar dingen duidelijk te hebben. De claim “God bestaat”, is een bijzonder grote claim. Immers, volgens Craig, en vele met hem, staat God buiten de tijd, buiten materie, buiten de wetten der natuur, buiten tastbaarheid en veel meer. Hij is zo groots, dat het moeilijk is om al die attributen zomaar toe te kennen. Als ik zeg dat ik een koe in een weiland zag staan, dan zal iedereen mij waarschijnlijk geloven. Koeien bestaan, ze staan vaak in een weiland, ik woon in de buurt van een weiland, ik sta niet bekend om over zulke dingen te liegen et cetera. Als we alles meerekenen op de wereld dat we weten, dan is dit een claim die goed mogelijk is. Ik kan liegen, maar doorgaans zullen dit soort claims waar zijn. Als ik zeg dat die koe een hoorn midden op zijn hoofd had, wordt het apart. Koeien hebben immers doorgaans geen hoorn midden op het hoofd. Stieren hebben hoorns, dus misschien was dit gewoon een aparte stier. Als ik zeg dat deze koe ook nog kon vliegen, dan wordt het heel apart. Koeien, stieren of war voor dingen daar ook maar op lijken kunnen doorgaans niet vliegen. Ik moet wel met heel goed bewijs komen wil ik anderen ervan overtuigen dat ik die koe zag vliegen. Als ik zeg dat die koe dan ook nog de wereld heeft geschapen, wordt het echt te gek. Dat is zo bizar anders dan wat we weten over de wereld, dat ik wel met bijzonder goede argumenten moet komen. Als we het woord “koe” veranderen met “God”, dan is het duidelijk dat ook God wel hele solide argumenten nodig heeft. Carl Sagan zou zeggen: “Extraordinary claims require extraordinary evidence”, buitengewone claims vereisen buitengewoon bewijs.
Carl Sagan zou zeggen: “Extraordinary claims require extraordinary evidence”, buitengewone claims vereisen buitengewoon bewijs.
Validiteit en gegrondheid
Maar dat syllogisme van Craig lijkt toch best solide. Zou dat dan het buitengewone bewijs zijn van het bestaan van God? Ik denk het niet. Ik ben het namelijk niet helemaal eens met de juistheid van de premissen. Ik zal ze beiden behandelen, en kijken of ze zowel valide als gegrond zijn. Als beide premissen valide zijn, dan betekent het dat de conclusie correct is. Als de conclusie niet volgt op de gegeven premissen, dan is het niet valide. Ze zijn gegrond als ze ook daadwerkelijk waar zijn. Is een premisse wel valide maar niet gegrond, dan betekent het dat de conclusie wel getrokken kan worden uit de stellingen, maar dat de stelling zelf niet waar is. Ik geef een voorbeeld:
1. Iedereen aan de eettafel heeft een naam die begint met een J
2. Ik zit aan de eettafel
3. Dus mijn naam begint met een J
Elk van deze beweringen is waar, dus het is gegrond. En de twee premissen leiden onherroepelijk tot de conclusie, dus ze zijn ook valide. Dit is een invalide syllogisme:
1. Regen zorgt voor plassen
2. Er is een plas buiten
3 Het heeft geregend
Regen kan zorgen voor plassen, dat klopt. Er kan ook een plas buiten zijn, dat klopt. En het kan best geregend hebben en dat kan best een plas veroorzaakt hebben. Maar nergens is bewezen dat plassen ALLEEN door regen ontstaan. De conclusie mag dus niet getrokken worden uit de premissen. Immers, die plas kan er ook komen omdat ik de planten water heb gegeven. Het hoeft dus niet geregend te hebben. Een valide maar ongegronde syllogisme is dit:
1. Alles dat vliegt heeft veren
2. Koeien vliegen
3. Koeien hebben veren
Als alles dat vliegt veren heeft, en als koeien kunnen vliegen, dan moeten koeien veren hebben. Dat is een logische redenering. Het probleem is alleen dat, ondanks dat de redenering valide is, de claims ongegrond zijn. Koeien vliegen helemaal niet en vleermuizen vliegen wel maar hebben toch geen veren.
Is dit nu God?
Is er dan iets tegen deze syllogisme te zeggen? In eerste instantie heel weinig. De premissen zijn voldoende gegrond, in de zin dat ze nog niet wetenschappelijk bewezen fout zijn en ze wel aangenomen worden als waar, en de conclusie lijkt in orde. Craig zou nu kunnen zeggen: “Dus ook jij zegt dat God bestaat!” En daar gaan we de mist in. De conclusie zegt daar namelijk helemaal niets over. De conclusie is alleen: “Het universum heeft een oorzaak”, en daar zit ik niet mee. Die oorzaak kan echter van alles zijn. Misschien was het God, maar misschien is er ook wel mijn vliegende koe. Zolang er geen extra argumenten zijn, weten we alleen dat er ergens een oorzaak moet zijn. Maar stel dat we de eerste oorzaak God noemen, waarom is hij dan eigenlijk de eerste oorzaak? Waarom mag God wel zonder oorzaak zijn, maar alle andere dingen in het hele universum niet. “Maar God staat buiten het universum.” Maar dat is simpelweg een excuus. Waarom staat God wel buiten het universum en de rest niet? “Iets moet de eerste oorzaak zijn.” Als dat het enige argument is, dan is God identiek aan de eerste oorzaak. Waarom zouden we het dan God noemen. Wie weet was het Allah, wie weet was het vliegende koe, wie weet was het een altijd bestaande hoop natuurlijke massa. God heeft geen reden, de eerste oorzaak heeft een reden. Er is dus geen reden om God, of wat voor vorm van theïsme, te noemen als eerste oorzaak.
Dat is, als we premisse twee goed rekenen. Waarom zou er geen oneindige ketting aan oorzaken kunnen zijn? Als alles een begin heeft, dan heeft het universum een begin, maar waarom zou dat geen begin kunnen hebben? Uiteindelijk bedoelt Craig niet het huidige universum in zijn conclusie, maar “iets”. Dat terwijl hij in de tweede premisse wel het universum lijk te bedoelen. Het lijkt alsof het heelal begonnen moet zijn, maar de correcte premisse is dat volgens Craig het bestaan van IETS uiteindelijk begonnen moet zijn, en dat is niet per se waar. Er is immers altijd al iets geweest. Iets heeft zover we weten geen begin. Iets heeft ook zover we weten geen eind, alles is gemaakt van onderdelen en die blijven tot op zekere hoogte bestaan, al is het op atoomlevel. Niets kennen we niet. Er is nooit niets geweest. Dus om te zeggen dat iets ooit een begin had is niet te zeggen, we hebben immers geen niets. En als Craig toch wil zeggen dat iets uit niets komt, dan is dat een gevalletje “extraordinary claims”. Enorm filosofisch, maar in het syllogisme ziet dat er zo uit:
1. alles dat begint te bestaan heeft een oorzaak
2. iets begon te bestaan
3. Dus, iets heeft een oorzaak
Dat syllogisme is natuurlijk niet gegrond. Het iets heeft altijd al bestaan zover wij weten. Het universum dat wij nu kennen kan best een begin hebben, maar wat de oorzaak daarvan was kan zelf ook weer een oorzaak hebben, wat zelf ook weer een oorzaak kan hebben enzovoort. Tot dusver ken ik nog geen reden waarom dat zou moeten eindigen. En als dat zou eindigen, als een van die oorzaken geen oorzaak nodig heeft, dan klopt premisse 1 niet meer.
(G)een God als oerknal
Wat we hieruit kunnen concluderen, is simpelweg dat we geen stap verder zijn in begrijpen waar we allemaal vandaan komen. Wat we wel weten, is dat God in deze syllogisme niet het antwoord is. Ten eerste is er is geen reden om de eerste oorzaak God te noemen, of Allah, of vliegende koe. Het enige wat we weten van de eerste oorzaak is immers dat het de eerste oorzaak is. Ten tweede is het zelfs niet zeker dat de eerste oorzaak bestaat. We hebben immers vastgesteld dat het universum ook een eindeloze serie oorzaken kan zijn, en dat het bestaan van het universum niet een oorzaak hoeft te hebben. Verder is het daarom misschien ook niet eerlijk om het woord universum te gebruiken. In het syllogisme is niet het universum wat begint, maar “iets”, in tegenstelling tot niets. En als iets zou beginnen, dan zou dat uit het niets komen, en zover we weten kan dat niet. Craig heeft naar mijn mening dus niet alleen onvoldoende bewezen waarom God zou bestaan, hij heeft niet eens bewezen dat er een eerste oorzaak moet bestaan. Dus, voor al die jongens en meisjes die in het bed dromen over deze levensvragen, jullie kunnen voorlopig nog even verder dromen.
