De laatste jaren wordt het genre fantasy in de literatuur steeds populairder. In fantasy boeken spelen zich onwerkelijke gebeurtenissen af en er komen vaak verzonnen wezens en werelden in de boeken voor.
Verhalen binnen het fantasy genre kenmerken zich vaak doordat er magische en bovennatuurlijke toon in de boeken zit. Naast de magie die in elk fantasy boek te vinden is kunnen er verschillende kenmerken van een bepaald type van het genre fantasy in voorkomen. Boeken van het type comic fantasy hebben bijvoorbeeld een komische ondertoon, terwijl verhalen van de categorie dark fantasy weer iets weg hebben van horror. Urban fantasy speelt zich af in de echte wereld, waar vervolgens onmogelijke, magische of bovennatuurlijke dingen gebeuren, zoals een alien invasie. Het genre romantic fantasy spreekt natuurlijk voor zich.
In sommige boeken waar onwerkelijke gebeurtenissen in voorkomen begint de lezer te twijfelen of deze gebeurtenissen wel echt het geval zijn (Dautzenberg, J.A. 1999). Het kan natuurlijk voorkomen dat de hoofdpersoon aan het dromen is. Of dat er in het boek een grap uit wordt gehaald met één van de personages. Dit is echter nooit het geval in boeken met een fantasy genre. Als de lezer hoort te twijfelen aan de gegeven informatie in een boek, dan staan er in het boek meerdere hints dat de informatie niet helemaal klopt met de werkelijkheid. (Dautzenberg, J.A. 1999).
Bij fantasy boeken worden deze hints niet gegeven en is de wereld in het boek anders dan de wereld daarbuiten, zodat de bovennatuurlijke zaken in het boek niet botsen met de werkelijkheid in het boek. In fantasy boeken zijn bovennatuurlijke wezens en gebeurtenissen dus heel normaal.
Geschiedenis
Het huidige fantasygenre is ongeveer 150 jaar oud, maar er zijn soms wel invloeden te vinden in zeer oude werken. Een voorbeeld is het Gilgamesj-epos, een van de oudste literaire werken. Het Gilgamesj-epos is een heldenverhaal waarin mythische elementen voorkomen zoals de zondvloed en onsterfelijkheid. Deze mythische elementen hebben vele mythen en sagen geïnspireerd, die weer het fantasygenre inspireerden. Het bovennatuurlijke element is dus eigenlijk al heel oud. Voorbeelden van werken die dit ook gebruiken zijn Odyssee van Homerus (800 v. Chr.) en de legendes van Koning Arthur (vanaf 7e eeuw).
Het ontstaan van het huidige fantasygenre kan worden verklaard op verschillende manieren. Ten eerste zou het als een uitvlucht zijn voor de verwording van de moderne wereld. In fantasy laten schrijvers juist een andere wereld zien, een wereld met hoop, fantasie en geestelijke vrijheid. Ten tweede zou men met het lezen van fantastische literatuur onbewuste driften ‘sublimeren’. Dit is naar een theorie van Sigmund Freud, psycholoog en denker uit de twintigste eeuw. Met sublimeren bedoelt hij dat men hun driften (angst, agressie, seksualiteit) vrij kan in een maatschappelijk geaccepteerde vorm.
Het verschil tussen oudere bovennatuurlijk en fantastische literatuur en het huidige fantasygenre is dat ons idee van realiteit is veranderd. Hetgene wat wij nu ‘bovennatuurlijk’ noemen was voor de Middeleeuwse mens heel normaal; wonderen, genezingen, verschijningen, fabeldieren. Vanaf ongeveer de 18e eeuw gaat men pas echt voor alles een rationele verklaring zoeken. Als een soort tegenreactie daarop ontstaat het fantasygenre.
De eerste schrijver van het fantasygenre is George MacDonald, Schots schrijver. Zijn werken worden gezien als de grondlegging van het fantasygenre. Zijn boek Phantasies (1858) wordt als het eerste fantasyboek voor volwassenen gezien. MacDonald was de mentor van Lewis Carrol, die bekend is van Alice’s Adventures in Wonderland. Daarnaast inspireerde MacDonald vele beroemde fantasyschrijvers als J. R. R. Tolkien (The Lord of the Rings) en C. S. Lewis (The Chronicles of Narnia).
Vanaf het begin van de twintigste eeuw stijgt de populariteit van het genre.
Ontwikkeling
Tot de 18e eeuw bestond het genre fantasy niet. Er zijn in die tijd veel verhalen geschreven over mythische wezens, goden en helden, maar in die tijd waren dit soort verhalen heel normaal. De mensen zochten nog niet naar logische verklaringen voor bijvoorbeeld natuurverschijnselen en genezingen van ziekte. De verhalen over goden met magische krachten die het weer konden beïnvloeden waren verhalen over de realiteit, terwijl we dat soort verhalen nu als fantasie beschouwen.
Vanaf de 18e eeuw, toen wetenschappers alles dat voorheen als magie werd gezien begonnen te verklaren, ontstond het fantasygenre. In die tijd verdween het “magische” denkbeeld van de mensen en om deze magie te behouden begonnen schrijvers steeds meer fantasy boeken te schrijven. Men zette zich af tegen de wetenschap. Het eerste fantasyboek werd in de 19e eeuw geschreven en sindsdien zijn steeds meer schrijvers begonnen met het schrijven van fantasy.
Toch bleef het fantasygenre erg onbekend en durfden veel mensen het genre niet te omarmen. De reden hiervoor is niet helemaal duidelijk, maar waarschijnlijk was dit, omdat mensen de boeken in het begin achterhaald vonden. Alsof de schrijver nog geloofde in wonderen en de wetenschap niet wilde aanvaarden.
Vanaf de vroege 20e eeuw kwam hier echter verandering in. De schrijver Edward Plunkett, ook bekend als Lord Dunsany, trok een groter publiek met zijn fantasyboeken. Hij combineerde fantasy met horror en vanaf toen begonnen er meerdere subgenres van het genre fantasy te ontstaan. De Lost World fantasy (Verloren Wereld) trok veel aandacht. Deze boeken gaan over magische werelden en oude fictieve beschavingen, die vaak gebaseerd waren op volkeren die ooit hadden bestaan. Ook science fiction werd dankzij H.G. Wells razend populair.
Vlak daarna begonnen schrijvers ook te vertellen over magische gebeurtenissen in de bestaande wereld. Voorbeelden hiervan zijn Alice in Wonderland en Peter Pan. Ook werden er niet alleen meer Romans geschreven, maar kwam het fantasygenre steeds vaker terug in stripboeken, waardoor Superhelden, zoals Superman, Batman en Spiderman populair werden.
Hoe populairder het genre onder de lezers werd, hoe meer schrijvers zich begonnen te verdiepen in fantasy. Met als gevolg dat er meer boeken verschenen, waardoor het genre nog meer aandacht trok. Ook ontdekte men dat fantasie een goed onderwerp is voor film en televisie.
In de tweede helft van de twintigste eeuw werd het subgenre high fantasy het hoofdgenre onder de magische boeken. Verhalen uit dit genre spelen zich af in parallelle of verzonnen werelden. Ook zitten er redelijk serieuze en heftige thema’s aan de boeken, zoals dood en de filosofie van het leven, maar het belangrijkste kenmerk van de boeken is dat ze gaan over een queeste. Eén of meerdere, vaak jonge, helden strijden tegen een vijand, die vaak magische krachten bezit.
Het genre was al redelijk populair, maar vanaf de jaren ‘60, dankzij de schrijver Tolkien, werd fantasy een veelgelezen genre en sinds de jaren ‘80 is het genre niet meer weg te denken uit onze literatuur. Toen J.K. Rowling in de jaren ‘90 met de serie Harry Potter begon explodeerde het fantasygenre in de maatschappij. Tegenwoordig zijn Fantasyboeken nog steeds populair, hoewel de literatuur deels is vervangen door films. Toch blijven de Harry Potter boeken ook voor jongere generaties verslavend en komen en nog steeds meer fantasy boeken bij.
Voorbeelden van fantasyboeken
Hier geven we een aantal voorbeelden van fantasyboeken, dit zijn vooral de meest bekende en invloedrijke.
Periode Romantiek en Realisme (1800-1875)
- Phantasies: A Fairie Romance for Men and Women van George MacDonald (1858): Dit verhaal gaat over een man die in een droomwereld beland, die daar zijn ideaal voor vrouwelijke schoonheid najaagt. De man beleeft veel avonturen en weerstaat verleidingen, totdat hij zijn idealen opgeeft.
- Alice’s Adventures in Wonderland van Lewis Carroll (1865): Misschien wel één van de bekendste fantasyboeken. Het gaat over Alice die valt door een konijnenhol, in een vreemde wereld met rare wezens.
Periode Fin de Siècle (1875-1914)
- King Solomon’s Mines van Henry Rider Haggard (1885: De grondlegger van het Lost World-genre, dat gaat over oude beschavingen. Het gaat over avonturiers die naar een onontdekt gedeelte van Afrika reizen om een verloren broer van één van de expeditieleden te vinden.
- The Well at the World’s End van William Morris (1896): Dit verhaal gaat over de vierde zoon van Koning Peter. Zijn broers mogen van hun vader op avontuur, maar Ralph mag niet. Daarom gaat hij stiekem op avontuur, naar the Well at the World’s End. Daar zou hij ‘halve onsterfelijkheid’ kunnen krijgen. Hij ontmoet een vrouw die ook de magie drinkt, en ze worden verliefd. Het verhaal inspireerde C. S. Lewis en J. R. R. Tolkien.
- The Wonderful Wizard of Oz van L. Frank Baum (1900): Het verhaal van The Wizard of Oz is erg bekend. Als een tornado het huis van Dorothy met haar en haar hondje erin opslokt, belandt ze in een fantasiewereld, Oz. Daar beleeft ze allerlei avonturen.
- Peter Pan van J. M. Barrie (1911): Peter Pan is een jongen die kan vliegen en nooit ouder wordt. Hij leeft in Neverland waar hij vele avonturen beleeft.
Periode Avant Garde (1914-1945)
- Conan the Barbarian van Robert E. Howard (1932): Grondlegger van het Sword & Sorcery-genre, dat gaat over het gevecht van Conan. Ook hierin spelen bovennatuurlijke elementen een rol.
Periode na 1945
- The Chronicles of Narnia van C. S. Lewis (1950-1956): The Chronicles of Narnia is een serie boeken die gaan over verschillende kinderen die avonturen beleven in fantasiewereld Narnia. De kinderen proberen de geschiedenis van die wereld te ontrafelen.
- The Lord of the Rings van J. R. R. Tolkien (1954-1955): The Lord of the Rings was een heel erg invloedrijke serie binnen het fantasiegenre. Door Tolkien kwamen er veel schrijvers bij die in zijn voetstappen wilden volgen. Het is een avonturenboek met bovennatuurlijke elementen
- Harry Potter van J. K. Rowling (1997-2007): Misschien wel de bekendste serie fantasyboeken, waarvan de laatste vier boeken de snelst verkopende boeken ooit waren. Het verhaal gaat over Harry, die gaat naar een school voor magie. Harry is de uitverkorene om de duistere heerser Voldemort te verslaan.
Bronnen:
● Dautzenberg, J.A. (1999). De Revisor. Jaargang 8. Geraadpleegd op 6 september 2017, van http://www.dbnl.org/tekst/_rev002198101_01/_rev002198101_01_0057.php#254
● Is geschiedenis (z.a.) Dagelijkse historische achtergronden bij het nieuws. Geraadpleegd op 1 september 2017, van http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/oudste-epos-wereld-gilgamesj-epos/
● Wikipedia (2017). Fantasy (genre). Geraadpleegd op 6 september 2017, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Fantasy_(genre)
● Wikipedia (2017). George MacDonald. Geraadpleegd op 6 september 2017, van https://en.wikipedia.org/wiki/George_MacDonald#cite_ref-gkw_1-1
