Rond de eeuwwisseling van de 21e eeuw waren er meer boeken over Hitler geschreven sinds zijn dood dan over Napoleon in de halve eeuw na zijn dood. De tijd en de afstand tot de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog hebben ook de historische interpretatie van Hitler beïnvloed.
Historisch belang
Er bestaat een algemene consensus over zijn historisch belang (een term die geen positief oordeel inhoudt). Hitler was vooral en alleen verantwoordelijk voor het begin van de Tweede Wereldoorlog. (Dit was anders dan de verschillende verantwoordelijkheden van heersers en van staatslieden die de Eerste Wereldoorlog hadden ontketend). Zijn schuld voor de uitvoering van de Holocaust - dat wil zeggen, de verschuiving van het Duitse beleid van de verdrijving naar de uitroeiing van de Joden, waaronder uiteindelijk ook de Joden van heel Europa en van Europees Rusland - ligt ook voor de hand. Hoewel er geen enkel document van zijn orde in die zin bestaat, zijn Hitler's toespraken, geschriften, verslagen van gesprekken met medestanders en buitenlandse staatslieden, en getuigenissen van degenen die de acties hebben uitgevoerd, vaak aangehaald als bewijs van zijn rol. Veel van zijn meest gewelddadige verklaringen werden door zijn volgelingen opgenomen tijdens zijn "Table Talks" (waaronder de niet geheel authentieke "Bormann opmerkingen" van februari-april 1945). Zo vertelde Hitler op 30 januari 1939, om de zesde verjaardag van zijn bewind te vieren, aan de Rijksdag: "Vandaag zal ik opnieuw een profeet zijn. Als de internationale joodse geldschieters in en buiten Europa erin slagen de naties opnieuw in een wereldoorlog te storten, dan zal het resultaat niet de bolsjewiek van de aarde en dus de overwinning van het jodendom zijn, maar de vernietiging van het joodse ras in Europa".
In zijn laatste wil en testament, geschreven vlak voor zijn zelfmoord in april 1945, belastte hij de Duitsers met het voortzetten van de strijd tegen de Joden: "Bovenal beveel ik de regering en het volk om de rassenwetten tot het uiterste te handhaven en zich genadeloos te verzetten tegen de vergiftiger van alle naties, het internationale jodendom."
Ondanks de immense massa aan overlevende Duitse documenten (en de grote hoeveelheid van zijn opgenomen toespraken en andere verklaringen) was Hitler, zoals hij zelf een paar keer zei, een geheimzinnig man; en sommige van zijn opvattingen en beslissingen verschilden soms van zijn publieke uitingen.
Lange tijd namen historici en andere commentatoren het voor lief dat Hitlers wensen en ambities en ideologie duidelijk (en angstaanjagend) werden uiteengezet in Mein Kampf. In het eerste, autobiografische deel van Mein Kampf verdraaide hij echter de waarheid in ten minste drie zaken: zijn relatie tot zijn vader (die heel anders was dan de kinderlijke genegenheid die hij in Mein Kampf had uiteengezet); de omstandigheden van zijn leven in Wenen (die minder getekend waren door schrijnende armoede dan hij had verklaard); en de kristallisatie van zijn wereldbeeld, inclusief zijn antisemitisme, tijdens zijn Weense jaren (het bewijs suggereert nu dat deze kristallisatie veel later, in München, plaatsvond).
Waanzin
De populaire opvatting van Hitler gaat vaak uit van veronderstellingen over zijn geestelijke gezondheid. Er is een tendens geweest om Hitler waanzin toe te schrijven. Ondanks het feit dat er af en toe bewijzen zijn voor zijn woedende uitbarstingen, suggereren Hitlers wreedheden en zijn meest extreme uitingen en bevelen een koude wreedheid die volledig bij bewustzijn was. Het toeschrijven van de waanzin aan Hitler zou hem natuurlijk ontslaan van zijn verantwoordelijkheid voor zijn daden en woorden (want het ontslaat ook de verantwoordelijkheid van degenen die niet bereid zijn om verder over hem na te denken). Uitgebreide onderzoeken van zijn medische dossiers geven ook aan dat hij, tenminste tot de laatste 10 maanden van zijn leven, niet ernstig gehandicapt was door ziekte (met uitzondering van de voortschrijdende symptomen van de ziekte van Parkinson). Het staat buiten kijf dat Hitler een zekere neiging tot hypochondrie had; dat hij tijdens de oorlog enorme hoeveelheden medicijnen innam; en dat hij er zelf al in 1938 van overtuigd was dat hij niet lang zou leven - wat misschien een reden was om zijn veroveringsschema in die tijd te versnellen. Ook moet worden opgemerkt dat Hitler geestelijke vermogens bezat die door sommige van zijn eerdere critici werden ontkend: deze omvatten een verbazingwekkend geheugen voor bepaalde details en een instinctief inzicht in de zwakheden van zijn tegenstanders. Nogmaals, deze talenten vergroten, in plaats van verkleinen, zijn verantwoordelijkheid voor de vele brute en kwaadaardige acties die hij bevolen en ondernomen heeft.
Zijn meest verbazingwekkende prestatie was dat hij de grote massa van de Duitse (en Oostenrijkse) mensen achter hem verenigde. Gedurende zijn hele carrière was zijn populariteit groter en dieper dan de populariteit van de nationaal-socialistische partij. Een grote meerderheid van de Duitsers geloofde tot het einde toe in hem. In dit opzicht valt hij op tussen bijna alle dictators van de 19e en 20e eeuw, wat vooral indrukwekkend is als we bedenken dat de Duitsers tot de best opgeleide volkeren van de 20e eeuw behoorden. Het staat buiten kijf dat de overgrote meerderheid van het Duitse volk Hitler steunde, zij het vaak slechts passief. Hun vertrouwen in hem was groter dan hun vertrouwen in de nazi-hiërarchie. Natuurlijk droegen de economische en sociale successen, waarvoor hij zich tijdens zijn vroege leiderschap ten volle verdienstelijk maakte, bij aan deze steun: het vrijwel verdwijnen van de werkloosheid, de stijgende welvaart van de massa's, de nieuwe sociale instellingen en de toename van het Duitse prestige in de jaren dertig van de vorige eeuw, prestaties die hun weerga in de geschiedenis van andere moderne totalitaire dictaturen niet kenden. Ondanks de geestelijke en intellectuele voorlopers van sommige van zijn ideeën is er geen Duitse nationale leider met wie hij kan worden vergeleken. Kortom, hij had geen voorlopers-een ander verschil tussen hem en andere dictators.
Reputatie
In 1938 had Hitler van Duitsland het machtigste en meest gevreesde land van Europa (en misschien wel van de wereld) gemaakt. Dit alles bereikte hij zonder oorlog (en er zijn nu enkele historici die beweren dat als hij in 1938 was gestorven voordat de massa-executies begonnen, hij de geschiedenis zou zijn ingegaan als de grootste staatsman in de geschiedenis van het Duitse volk). In feite kwam hij heel dicht bij het winnen van de oorlog in 1940; maar het verzet van Groot-Brittannië (gepersonifieerd door Winston Churchill) heeft hem gedwarsboomd. Toch was er de overweldigende en in veel opzichten ongewone Anglo-Amerikaanse coalitie met de Sovjet-Unie voor nodig om het Derde Rijk te verslaan; en er zijn redenen om aan te nemen dat geen van beide partijen hem alleen zou hebben kunnen veroveren. Tegelijkertijd was het zijn brutaliteit en enkele van zijn beslissingen die tot zijn vernietiging leidden, waardoor de ongewone alliantie van kapitalisten en communisten, van Churchill en Roosevelt en Stalin, aan elkaar werd gebonden. Hitler dacht dat hij een groot staatsman was, maar hij realiseerde zich niet de onvoorwaardelijke verachting van wat hij had losgelaten; hij dacht dat de coalitie van zijn vijanden uiteindelijk zou uiteenvallen, en dat hij zich dan met de ene of de andere kant zou kunnen vestigen. In zijn denken heeft hij zichzelf dus bedrogen, hoewel dergelijke wensen en verwachtingen ook bij veel Duitsers tot het einde toe actueel waren.
Open en verborgen bewonderaars van Hitler blijven bestaan (en niet alleen in Duitsland): sommigen van hen vanwege een kwaadaardige aantrekkingskracht op de werkzaamheid van het kwaad; anderen vanwege hun bewondering voor Hitlers prestaties, hoe vergankelijk of wreed die ook mogen zijn. Echter, vanwege de wreedheden en de misdaden die aan zijn naam verbonden zijn, is het niet waarschijnlijk dat Hitler's reputatie als de incarnatie van het kwaad ooit zal veranderen.
Comments
- 19 juni
0- 8 juni
0