Het meest iconische gebouw op het dorp West van het Waddeneiland Terschelling is wel de vuurtoren die hoog boven alles uitsteekt en al vanaf verre te zien is: de Brandaris, opgetrokken uit gele bakstenen.
Het is een tamelijk eenvoudig ogend, misschien zelfs lomp te noemen gebouw, lijkend op vier op elkaar geplaatste blokken die van onder naar boven toe steeds iets kleiner zijn en daarboven een rode kap waar het licht in is gehuisvest. Vanaf de top van de toren heb je een fantastisch uitzicht over het eiland, de Waddenzee en een stuk Noordzee.
Oorsprong Brandaris
Over de oorsprong van de naam Brandaris kan men niet veel met zekerheid zeggen. Wel werd het dorp West in vroegere tijden al Sint Brandarius genoemd op kaarten, in 1666 heeft men het nog over het dorp Brandarius in een verslag over de brandstichting door de Engelsen. Brandarius is echter geen officiële heilige maar komt sinds de veertiende eeuw toch voor in meerdere Europese steden, zoals Lübeck en Brugge. Of dit dezelfde is als de legendarische Ierse heilige Sint Brendaan, is niet zeker. Het lijkt er wel op dat de Brandaris weer naar die Sint Brandarius is vernoemd. Dat het om een vuurtoren gaat, maakt de naam des te toepasselijker.
Eens in de vijf seconden is het licht op grote afstand, tot wel 54 kilometer, zichtbaar als een schittering van 0,3 seconden. Als je vlak onder de Brandaris staat, zie je dat er vier lichtbundels zijn die in twintig seconden 360 graden rond draaien.
Het gebouw telt zeven verdiepingen.
Geschiedenis Brandaris
De Brandaris is al heel oud, zoals hij er nu bijstaat is hij in 1594 gebouwd, en af en toe wordt hij sinds die tijd wat gemoderniseerd en gevoegd. De Brandaris is daarmee de oudste vuurtoren van Nederland, en tevens de hoogste met zijn ruim 53 meter. Als eerste werd deze vuurtoren geëlectrificeerd en ook kreeg hij als eerste een draaiend lenticulair licht.
De Brandaris heeft een paar voorgangers gekend die om diverse redenen zijn ingestort. De locatie werd uiteindelijk een laagte ten noorden van het dorp. Misschien een verrassende plek met zoveel hoge duinen in de buurt, maar dit was een plek waar men voor koos uit veiligheidsoverwegingen. Toch stortte de eerste toren daarin 1592 ook in. Op dezelfde plaats verrees de huidige Brandaris die dus al zo’n 426 jaar stormen on weerlicht heeft getrotseerd. De bliksem slaat vaak in op de toren, die daarvoor een goede bliksemafleider heeft. Ook zwaait het gebouw bij storm lichtelijk heen en weer.
Vroeger vlogen er nogal eens vogels tegen de toren aan, er was een verdieping waar deze vogels opgezet en voorzien van een kaartje waar de soort op stond, werden tentoongesteld. Later is de collectie overgebracht naar een museum in het dorp. Tegenwoordig zorgt speciale vogelverlichting ervoor dat er minder vogels zich op deze manier te pletter vliegen.
Functie van de Toer
De functie van de toren veranderde in die zin dat er technisch steeds meer mogelijk werd, en men nu met behulp van bijvoorbeeld radar, telecommunicatie en AIS de Verkeerscentrale Terschelling een groot deel van de Waddenzee in de gaten kan houden. Schepen moeten zich melden bij de Brandaris, en zijn verplicht naar het marifoonkanaal te luisteren.
Ook daarom is deze vuurtoren nog altijd bemand. Er zijn plannen geweest om de bemanning naar een andere plek over te brengen, maar dat stuitte toch op bezwaren.
De toren, de ‘toer’ zoals Terschellingers ook wel zeggen, speelt nog altijd een grote rol bij het signaleren van schepen in nood, bij brand, bij heli-vluchten voor het transport van zieken en gewonden en bij andere calamiteiten op zee en op het eiland.
De toren is niet meer toegankelijk voor bezoekers, zoals vroeger het geval was en je tegen betaling via de wenteltrap een kijkje bovenop mocht nemen. Nu is er wel een lift geïnstalleerd. In 1994 bij het vierhonderd jarig bestaan van de toren kregen bewoners van Terschelling de mogelijkheid nog eens naar boven te gaan. Nu zijn er bij hoge uitzondering nog wel eens bezoekjes mogelijk.
Er bestaat de mogelijkheid om een verdieping van de Brandaris als trouwlocatie te gebruiken. Deze verdieping is niet per lift bereikbaar.
De Brandaris kom je op allerlei souvenirs van Terschelling tegen en is in de loop van de tijd als het ware het handelsmerk van het eiland geworden waar veel kunstenaars door geïnspireerd zijn geraakt.
Zoals het er nu uitziet, zal deze toren haar taak als waker en baken nog wel een tijdje blijven uitvoeren.
