Tijdens de huidige COVID-19 pandemie zijn er veel mensen die zorg nodig hebben. Wanneer de zorgvraag zo groot wordt dat de Intensive Cares het niet meer aankunnen zullen er patiënten geweigerd moeten worden. Bij fase 3 stap C, wanneer niet iedereen die acute zorg nodig heeft terecht kan op de IC, komt de vraag naar voren welke patiënten wel en welke patiënten geen zorg krijgen. In het ‘Draaiboek Triage op basis van niet-medische overwegingen voor IC-opname ten tijde van fase 3 in de COVID-19 pandemie’ zijn een aantal criteria opgesteld waarmee bepaald kan worden welke patiënten voorrang krijgen op een plek op de IC.[1] Leeftijd is in dit draaiboek inbegrepen als een van de triagecriteria op basis waarvan patiënten worden geselecteerd. De patiënten worden ingedeeld in vijf generaties met een leeftijdsspanne van 20 jaar. Patiënten uit jongere generaties krijgen daarbij voorrang op oudere generaties.[2]
Triagecriterium vanuit utilistisch perspectief
In dit paper ga ik in op de vraag of leeftijd vanuit een utilistisch perspectief een acceptabel triagecriterium is. Dit is een lastige kwestie. Het utilisme beoordeelt handelingen op de gevolgen die zij hebben. Handelingen zijn goed als zij geluk bevorderen en slecht als zij geluk verminderen.[3] Vanuit dit oogpunt kan beargumenteerd worden dat de gevolgen van leeftijd als triagecriterium moreel acceptabel zijn. Er kan daarentegen ook gesteld worden dat het selecteren van patiënten op basis van leeftijd niet tot de beste gevolgen leidt en dat leeftijd dus een moreel problematisch triagecriterium is. Ik beargumenteer dat we vanuit een utilistisch perspectief kunnen concluderen dat leeftijd een moreel acceptabel triagecriterium is. Ten eerste stel ik dat door jongere mensen eerst te helpen de meeste levensjaren overblijven. Ten tweede beschrijf ik dat er in totaal meer levens kunnen worden gered met leeftijd als triagecriterium. Daarnaast weerleg ik het tegenargument dat triage op basis van leeftijd niet altijd tot de beste gevolgen leidt, om uiteindelijk te concluderen dat leeftijd een moreel acceptabel triagecriterium is.
Allereerst resulteert het gebruik van leeftijd als triagecriterium in het redden van de meeste levensjaren. Het utilistisch perspectief stelt dat de handeling die de grootste hoeveelheid geluk in de wereld brengt de juiste handeling is.[4] Met leeftijd als triagecriterium worden jongere mensen eerder geholpen dan ouderen. Omdat jongeren meer levensjaren voor zicht hebben, worden er in totaal meer levensjaren gered als jongeren eerst worden geholpen. Stel bijvoorbeeld dat men gemiddeld 85 jaar zou worden. Iemand van 20 jaar heeft dan nog 65 levensjaren in het vooruitzicht. Iemand van 80 jaar zou daarentegen nog maar 5 jaar te leven hebben. Door de patiënt van 20 jaar te behandelen worden er 65 levensjaren gered, in tegenstelling tot de 5 jaar die gered zouden worden als de 80-jarige patiënt behandeld wordt. Hoe meer levensjaren er gered worden, hoe groter de hoeveelheid geluk. Patiënten hebben dan immers nog een heel leven voor zich, waarin zij met hun handelen het geluk in de wereld kunnen vergroten.
Het tweede argument dat ik wil behandelen is dat er door leeftijd als triagecriterium niet alleen meer levensjaren worden gered, maar ook meer levens. Jongere patiënten hebben doorgaans meer kans om te overleven, omdat hun conditie en algemene fysieke gezondheid beter is dan die van ouderen. Ook valt te verwachten dat jongeren door hun fysieke gezondheid sneller geholpen kunnen worden dan ouderen. Het behandelen van jongere patiënten in plaats van oudere kost de zorg per patiënt minder tijd, waardoor er uiteindelijk meer mensen geholpen kunnen worden. Het utilisme gaat er zoals eerder gezegd van uit dat de beste handeling het meeste geluk voortbrengt. Geluk kan in dit geval gezien worden als de afwezigheid van pijn en de intentie van plezier.[5] Hoe meer mensen er overlijden, hoe groter het lijden in de wereld, want de nabestaanden zullen de overleden mensen missen en rouwen. Door leeftijd als triagecriterium in te zetten overlijden er minder mensen en hierdoor vermindert de hoeveelheid leed in de wereld. Het selecteren van patiënten op basis van leeftijd resulteert in dit geval dus tot de beste gevolgen.
Tegenargumenten
Een tegenstander van leeftijd als triagecriterium zou kunnen beweren dat het selecteren van patiënten op basis van de generatie waar zij in zitten moreel problematisch is. Het utilisme stelt dat de handeling met de beste gevolgen en alleen die handeling moreel juist is. [6] Vanuit dit perspectief zou leeftijd als triagecriterium in elk afzonderlijk geval tot de beste uitkomst moeten leiden om moreel acceptabel te zijn. Dit is gewoonweg niet het geval. Stel dat een 30-jarige misdadiger zonder vrienden of familie gered zou worden in plaats van een 60-jarige weldoener. Het gemis zou voor de wereld groter zijn wanneer de 60-jarige patiënt overlijdt.
Bij de zorg op de IC komt er echter nog een andere overweging naar voren. Snelheid is daar namelijk letterlijk van levensbelang. Patiënten worden op de IC niet aangeleverd met een beschrijving van hun goedheid. Er is geen score die aangeeft hoeveel iemand voor de wereld betekent en daarom zou het te veel tijd kosten om per individuele patiënt de overweging te maken of de patiënt het redden waard is. Dit zou enkel resulteren in minder effectieve zorg en het overlijden van meer patiënten dan nodig is. Binnen het utilisme kunnen we onderscheid maken tussen regel- en handelingsutilisme. Voor het handelingsutilisme, dat wil zeggen per individueel geval bepalen wie er gered moet worden, is op de IC geen ruimte. De tijd die dit zou kosten en de negatieve gevolgen die hieraan verbonden zijn wegen zwaarder dan de opbrengsten van deze benadering. Het toepassen van regelutilisme zou daarentegen geen extra tijd kosten. In de meeste gevallen leidt het toepassen van leeftijd als triagecriterium tot de beste gevolgen en daarbij moeten we die enkele specifieke gevallen waarin dit niet geldt maar voor lief nemen.
Conclusie
Ik heb beargumenteerd dat we vanuit een utilistisch perspectief kunnen concluderen dat leeftijd een moreel acceptabel triagecriterium is. Hoewel een patiënten selectie op basis van leeftijd misschien niet in alle gevallen tot de beste uitkomsten leidt, is dit voor veel situaties wel het geval. Met leeftijd als triagecriterium in tijden van schaarste in de zorg worden niet alleen meer levens, maar ook meer levensjaren gered.
Literatuur
[1] Peter Paul van Benthem en René Héman, Draaiboek Triage op basis van niet-medische overwegingen voor IC-opname ten tijde van fase 3 in de COVID-19 pandemie (Utrecht: Federatie Medisch Specialisten, 2020).
[2] Van Benthem en Héman, , Draaiboek Triage op basis van niet-medische overwegingen voor IC-opname ten tijde van fase 3 in de COVID-19 pandemie, 13
[3] John Stuart Mill, “What Utilitarianism Is”, in Utilitarianism (The Floating Press, 2009), 9-10
[4] Mill, “What Utilitarianism Is”, 16
[5] Mill, “What Utilitarianism Is”, 10.
[6] Ord, “Global poverty and the demands of morality”, 182.
