Het oppikken van sociale signalen.
Zoals ik net al zei, zijn beperkingen in sociale communicatie en in sociale interactie één van de kenmerken van autisme. Autisten missen dus vaak de non-verbale aanwijzingen die mensen gebruiken in de omgang met elkaar. En dat kan ertoe leiden dat ze mensen verkeerd begrijpen en situaties verkeerd interpreteren. Er zijn vier varianten van non-verbale taal die gebruikt worden als sociale signalen. En ik zal ze hier even uitleggen:
- Gezichtsuitdrukkingen: Of we het nu willen of niet, mensen gebruiken het gezicht om uit te drukken hoe ze zich voelen. Zo trekken we bijvoorbeeld onze wenkbrauwen op als we iets in twijfel trekken, mokken we als we boos zijn of lachen we juist als we gelukkig zijn. Gezichtsuitdrukkingen kunnen de meest voor de hand liggende sociale signalen zijn. Het is moeilijk om een emotie te verbergen als deze 'over je hele gezicht is geschreven'. En het kan frustrerend zijn als iemand niet 'leest' hoe we ons voelen."
- Lichaamstaal: Soms is een emotie zo sterk dat het van invloed is op de manier waarop we ons lichaam houden. We laten onze schouders zakken als we moe zijn, halen onze schouders op als we geen antwoord weten en lopen lichtvoetiger als we gelukkig zijn. Lichaamstaal kan onvrijwillig zijn of met opzet worden ingezet. Wat de reden ook is, het is een belangrijke manier van communiceren. Mensen kunnen zich zelfs afgewezen voelen wanneer de signalen die ze met hun lichaam afgeven worden genegeerd. En dat kan voor autisten een behoorlijk probleem zijn.
- Stemgebruik: Bepaalde situaties vragen om hoge of lage stemmen en snelle of langzame spraak. Als we iets belangrijks moeten overbrengen, praten we snel en dringend. Als we een vraag stellen, verhogen we de toonhoogte van het laatste woord of twee. Veranderingen in het stemgebruik kunnen soms de betekenis veranderen van wat er wordt gezegd. Maar autisten nemen spraak soms te letterlijk en missen de nuances. Ze snappen misschien de grap niet of wanneer mensen gemeen zijn.
- Persoonlijke ruimte: Als we in iemand geïnteresseerd zijn, komen we dichterbij (maar niet te dichtbij). Als we een stap naar achter gaan, geven we aan dat we liever afstand houden. Te dicht bij (of te ver van) iemand staan kan lastig zijn. Het kan namelijk iets communiceren wat je niet bedoeld te zeggen. Het houden van een geschikte afstand of grens is vooral moeilijk voor autisten die problemen ervaren met het uitvoerend functioneren.
Empathie.
Het is een veel voorkomende misvatting dat autistische mensen geen empathie voelen. Deze mythe vindt zijn oorsprong in de gebrekkige studie van Simon Baron-Cohen (Brits hoogleraar ontwikkelingspsychopathologie, 1958) die beweert dat autistische mensen geen "Theory of Mind" hebben, wat in dit geval het vermogen is om henzelf in andermans schoenen te plaatsen en af te leiden wat ze denken op basis van alleen de context.
Zijn onderzoek, de "Sally-Anne" -test, omvatte een extreem kleine steekproef en was gebaseerd op verschillende veronderstellingen over wat de autistische deelnemers begrepen over de vragen die hen werden gesteld. De test was in strijd met het logisch denken van autistische mensen en negeerde mogelijke problemen met het begrijpen van taal, voorzetsels en volgorde van gebeurtenissen. Desalniettemin is deze studie gebruikt om het idee te ondersteunen dat autistische mensen niet in staat zijn om de wereld vanuit het gezichtspunt van een ander te begrijpen.
In werkelijkheid zijn autistische mensen hypergevoelig en hyperreactief op allerlei soorten sensorische en emotionele prikkels. Om de intensiteit van deze gevoelens en empathische reacties het hoofd te bieden, kunnen ze strategieën ontwikkelen om de ongewenste input buiten te sluiten. Dit kan de vorm aannemen van sociale terugtrekking, vermijding van oogcontact en vermijding van lichamelijk contact met andere mensen.
Ze voelen vaak zoveel meer dan niet-autisten en pikken vaak de emotionele toestanden van andere mensen in de kamer op zonder te weten waar de emoties vandaan komen. Dit is zeker geen gebrek aan empathie. Hun extreme mate van emotionele reactiviteit als reactie op de pijn van anderen kan er echter voor zorgen dat ze niet in staat zijn om mensen in nood te troosten en te ondersteunen. Ze kunnen namelijk zo overweldigd raken dat ze helemaal stilvallen en hun bezorgdheid niet tegenover anderen kunnen uiten.
Bovendien hebben autistische mensen soms moeite om de emotionele toestand van andere mensen te bepalen op basis van contextuele aanwijzingen of lichaamstaal. Dit komt door een gebrek aan informatie om doorheen te zoeken, die ze vaak ook moeilijk kunnen ontcijferen, vooral wanneer ze proberen te achterhalen hoe iemand met een totaal ander neurotype zich voelt.
Hierdoor reageren ze mogelijk niet empathisch op iemand op basis van alleen lichaamstaal of andere non-verbale sociale signalen. Maar als ze zich eenmaal expliciet bewust zijn geworden van hoe de andere persoon zich voelt, begrijpen ze het meestal en voelen ze zich in, vaak in extreme mate. Er zijn veel redenen waarom een autistische persoon op het eerste gezicht geen empathie heeft. Onthoudt dat iemand die niet empathisch lijkt, in feite meer voelt dan je misschien beseft.
Gevoelens uiten.
Waar mensen met een autistisch brein ook wel last van kunnen hebben, is alexithymie. Dat klinkt als een duur woord, die je ook weer mag vergeten. De letterlijke betekenis is namelijk een stuk simpeler: geen woorden hebben voor je emoties. Het is belangrijk om te begrijpen dat autisme alexithymie niet veroorzaakt, en andersom ook niet. Autisme en alexithymie zijn twee verschillende aandoeningen, die toevallig wel wat vaker samen voorkomen.
Autisten met alexithymie weten vaak wel dat ze een emotie ervaren, maar weten niet welke emotie het is. Dit betekent dat ze bijvoorbeeld depressief kunnen zijn, mogelijk omdat ze moeite hebben om onderscheid te maken tussen verschillende negatieve emoties en moeite hebben om positieve emoties te identificeren. Net als bij angst kan het zijn dat iemand een emotionele reactie ervaart die gepaard gaat met een snelle hartslag - wat opwinding kan zijn - maar ze weten niet hoe ze dat moeten interpreteren en dan in paniek kunnen raken over wat er in hun lichaam gebeurd.
Het vermogen om veranderingen in het lichaam te detecteren – alles van een kloppend hart tot een afleiding van de bloedstroom, van een volle blaas tot een uitzetting van de longen - staat bekend als interoceptie. Het is jouw perceptie van je eigen innerlijke toestand.
Verschillende emoties worden geassocieerd met verschillende fysieke veranderingen. Bij woede stijgt bijvoorbeeld de hartslag, stroomt het bloed naar het gezicht en ballen de vuisten. Bij angst stijgt ook de hartslag, maar het bloed loopt weg uit het gezicht. Over het algemeen wordt aangenomen dat deze veranderingen niet geheel specifiek zijn voor individuele emoties en daarom is context ook belangrijk: als je hart sneller gaat kloppen en je naar een spin kijkt, weet je dat het angst is die je voelt en bijvoorbeeld geen seksuele opwinding.
Je kunt je voorstellen dat het ontzettend lastig kan zijn om je emoties niet te kunnen benoemen. Het aan anderen uit kunnen leggen hoe we ons voelen is een belangrijk onderdeel van het opbouwen van contacten. Het niet kunnen onderscheiden en beschrijven van je gevoelens kan daardoor zorgen voor problemen in relaties, zowel privé als op school of op het werk. Aan kunnen geven wat je nodig hebt, is belangrijk. Je grenzen aan kunnen geven, is belangrijk.
Sociale activiteiten.
Moeite hebben met lichaamstaal, oogcontact, het overladen kunnen worden met empathie en/of zelf niet kunnen communiceren wat je voelt en wat je nodig hebt kan ongelofelijk vermoeiend zijn. Maar toch ontkomt een autistisch persoon er niet aan om toch sociale activiteiten te moeten ondernemen.
Zoals bij iedereen wordt er van een autistisch persoon ook het één en het ander verwacht. Zo dienen ze naar school te gaan, of naar het werk. Ze hebben een partner, vrienden, collega’s en andere kennissen. En deze relaties dienen ook onderhouden te worden. En dat kan knap lastig zijn!
Dit alles kan betekenen dat iemand met autisme tijd nodig heeft om in zijn eentje even op te laden. Het wil echter niet automatisch betekenen dat autisten daardoor perse graag alleen zijn. Ze hebben inderdaad wat meer tijd alleen nodig, maar sociaal contact is voor iedereen belangrijk.
Eenzaamheid is dan ook iets dat in verhouding vaak voorkomt bij autisme. Merk jij dat de persoon met autisme weinig onderneemt? Of dat het contact met de buitenwereld minimaal is? Dan kun je wel iets doen om te helpen!
- Help bij het aanbrengen van routine in hun dagen. Misschien kun je ze helpen met het vinden van dagbesteding? Dagbesteding kan werk zijn, maar ook vrijwilligerswerk of bijvoorbeeld een dagbestedingscentrum kan uitkomst bieden. Dit kan fulltime, maar ook parttime is mogelijk. Op deze manier komt iemand in ieder geval weer buiten, op vaste dagen en tijden, wat zorgt voor de voorspelbaarheid die zo fijn is.
- Ben je een familielid, vriend of kennis? Plan jullie afspraken dan van tevoren al in. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat jullie elkaar om de week op zaterdag zien. Dit voelt misschien wat zakelijk, maar op deze manier kan de persoon met autisme zijn energie beter verdelen over zijn activiteiten en weet hij/zij/hen ook waar ze aan toe zijn.
- Ben je lid van een club of vereniging en heb je het idee dat dit ook iets is voor de autistisch persoon? Maak dan een afspraak om hij/zij/hen een keer mee te nemen! De stap om alleen iets te gaan ondernemen kan namelijk best groot zijn. En dat terwijl het zo belangrijk kan zijn om iets te doen met gelijkgestemden. Daarnaast ben je ook actief bezig met iets, waardoor praten en letten op lichaamstaal minder op de voorgrond hoeft te staan.
- Digitaal contact lijkt misschien niet zo doeltreffend, maar dat het wel echt zijn. Stuur af en toe eens een appje of een email, of bel regelmatig met elkaar. Elkaar volgen op social media en daar op posts reageren kan ook een oplossing zijn om het gevoel van eenzaamheid te verminderen.
Mocht dit alles echt niet helpen, dan kan het raadzaam zijn om de huisarts of een wijkteam in te schakelen. De stap kan voor iemand met autisme misschien te groot zijn, maar als je ze erbij helpt, dan kan dat misschien net het laatste duwtje in de rug zijn om hulp te zoeken.
Tips voor naasten om te helpen in met het sociale verkeer.
- Heeft de persoon met autisme last van sociale overprikkeling? Laat diegene zich dan even terugtrekken. Het is er fijn als daar een rustige ruimte voor is.
- Laat de persoon zelf keuzes maken in sociale activiteiten. Ga ik wel mee naar die borrel, of liever niet? Ga ik wel mee naar die verjaardag, of lukt dat nu even niet?
- Vraag “Waar denk je aan?” of “Wat gaat er om in je hoofd?” in plaats van “Hoe voel je je?” . Die vraag kan namelijk te lastig zijn.
- Respecteer de grenzen die worden aangegeven. Autisten kunnen zich hier vreselijk schuldig over voelen, je kunt ze vertrouwen geven door hun grenzen te respecteren.
Comments
- 12 juni
- Hide replies (1)
1- 13 juni
0- 12 juni
- Hide replies (1)
1- 13 juni
0- 12 juni
- Hide replies (1)
1- 13 juni
0